Slaveri

Sitat

«The Underground Railroad» av Colson Whitehead

Leseeksemplar

Boka har fått skikkeleg mykje skryt, og det er velfortent. Den er spennande, hjarteskjærande og knusande truverdig. Eg er veldig glad i «slaveromaner» (for eit fælt uttrykk, eigentleg), dei garanterer stort sett store kjensler, dypdykk i ei heilt anna verd og ekstreme forhold. Perfekte å forsvinne inn i. Eg hadde forventa at denne skulle vere litt annleis enn dei andre eg har lest i sjangeren, men det viste seg at det var den nok ikkje.

Om du ikkje veit kva en underground railroad er, så er du ikkje den einaste. Då slaver prøvde å stikke av frå eigarane sine før slaveri vart ulovleg, var det mange som tilbydde dei lovlause husrom og eit skyss vidare. Dette er altså ikkje ei ekte jernbane, men ei abstrakt ei. Underground, som i svartemarkedet. I denne boka har forfattaren skrive fram ei faktisk underjordisk tunnelbane.

Cora er ein slave på ein plantasje i Georgia, og ganske så åleine etter at mora, Mabel, klarte å rømme. Livet på plantasjen er (så klart) ekstremt hardt. Då ein annan slave, Caesar, spør Cora om ho vil rømme med han, slår ho (motvillig) til. Slavefangaren Ridgeway vert sett på saka, og er sjukeleg oppsett på å få fatt i i henne; for det var han som ikkje klarte å fange mora hennar då ho stakk av.

Til å vere ein så god roman, må eg innrømme at eg vart bittelitt skuffa. Ein av omtalene eg las skildra boka som sjangeroverskridende og kalte det ein miks av historisk roman og fantasy, og eg forventa ei slags enorm jernbane under jorda, ikkje den faktiske underjordiske jernbana, berre lagt i små tunneler med gruvevogner. Her skulle eg ynskje forfattaren hadde latt seg rive litt meir med. Men det er alt eg har å klage på, for boka er skikkeleg god. Og denne, pluss ei anna bok, The Intuitionist, er å finne på norsk, om du ikkje er glad i å lese på engelsk.

Forlag: Fleet
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«The Silcence of the Girls» av Pat Barker

Leseeksemplar

Denne boka vart ei skikkeleg solid leseoppleving for meg. Boka vert kalla ei omskriving av Iliaden, og krigføringa i Grekenland. Eg kan jo nevne at eg har lest både Iliaden og Odysseen som pensum på UiO, men eg trur eg ville likt boka like godt om eg ikkje hadde kjennskap til gresk historie og mytologi (eller ei blanding, for dei to går jo gjerne hand i hand). Du kan fint tenke på handlinga fritt frå den kjende litteraturen.

Briseis er gift inn i kongefamilien, og lev ganske godt i antikkens Hellas. Livet er ikkje perfekt, men ho har ingen urealistiske standardar. Men no skal alt endre seg: den greske hæren står på døra. Odyssevs, Agamemnon, Akilles og alle deira soldater. Byen blir raskt overvunnen, og Briseis ser ektemann og brødre slakta av Akilles – mannen ho så blir gitt til som slave. Eller eit trofé, om du vil. Ho ser for seg eit forutsigbart liv som tener og sexslave, men uheldigvis for Briseis blir ting enno meir kompliserte når ho hamner midt i ei feide mellom Akilles og Agamemnon.

Gjennom Briseis og hennar medslavar får vi eit innblikk i korleis kvinner blei behandla under krigstid (og elles i historia). Kor maktesløse dei var, men samstundes kor enormt sterke dei måtte vere for å overleve. Det som gjer boka hakket bedre enn du kanskje kunne forventa, er at språket er skrive på ekstremt moderne engelsk. Teksten er full av «cheers», moderne banneord og eit ganske moderne syn på livet dei lev i krigsleiren.

Forlag: Hamish Hamilton
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Det synger i gresset» av Doris Lessing

Det synger i gresset

For ein roman! Lessing tvingar deg til å tenke for kvar setning du les, og dreg deg inn i eit heilt spesiell univers og inn i ein heilt annan type protagonist enn ein er vant til å lese om.

Vi befinn oss i Sør-Rhodesia (Zimbabwe) på midten av 1950-talet, og rasismen og apartheidismen er stor. Dei svarte er som dyr å rekne, dei kvite er rike, men her veks det fram ein ny type kvit: fattig kvit. Eller white trash, som vi ville sagt. Her møter vi byjenta Mary, som motvillig har gifta seg med farmaren Dick. Mary hatar livet på gården, og byrjar å hate Dick. Betre blir det ikkje når ho blir tvunga til å ansette ein svart mann ho ein gong piska i ansiktet. Mary startar etter kvart å bli alvorleg psykisk sjuk, og Dick fysisk sjuk. Det er rett og slett eit heilt jævleg liv dei har, fylt med hat, rasisme, sjukdom og einsemd.

Det er så utruleg spesielt og unikt å lese ei bok med dette perspektivet, og alle som er interessert i Afrika, menneskehistorie eller som likar Sylvia Plath, bør lese denne boka. Ein kort og som sagt, unik, roman.

Forlag: Gyldendal Norsk Forlag
Utgivelsesår: 2014 (1951)

Sitat

«Gule krokus om våren» av Laila Ibrahim

Boka er sponsa av Cappelen Damm

Gule krokus om våren

Dette er ei seriøst undervurdert bok. Det er sjeldan eg ser nokon omtale den, og eg kan ikkje for mitt bare liv skjøne kvifor. Den er jo heilt strålande?!

Boka er ein historisk roman som foregår i ein av dei nordre sørstatane under slaveriets gullalder i USA. Lisbeth veks opp med den svarte amma Mattie – som måtte gi opp sin eigen son for å ta vare på Lisbeth. Lisbeth og Mattie vert nære, litt for nære for Lisbeths familie sin smak. Boka skildrer korleis Mattie opplev slaveriet, ynskjet om å vere fri og med sin eigen familie, og Lisbeths oppvekst, der ho konstant føler seg utanfor og slit med å godta slaveriet på same måte som alle rundt henne ser ut til å gjere. Og denne tankegangen er ikkje velkomen i sørstatane, og Lisbeth må gjere sine livs val.

Dette er ein av dei beste historiske romanane eg har lest om sørstatane og slaveritida. Språket er nydeleg, boka er lettlest, og historia er sterk og nydeleg – og den kjem til å vere hos meg lenge.

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2014

Sitat

«Bryllupsgaven» av Marlen Suyapa Bodden

Boka er sponsa av Cappelen Damm

Bryllupsgaven

Eg har lest veldig få historiske romaner om 1800-talets Amerika, men eg innser at eg verkeleg burde lese fleire. Tittelen her er for min del litt forvirrande, då det faktum at ho vert gitt i bryllupsgave til halvsøstera si ikkje er poenget i boka i det heile (eigentleg vert ho berre med på kjøpet), og skjer ikkje før midt ut i boka.

Boka er fortalt av to sterke kvinner, som parallelt går gjennom sitt personlege helvete: ei slavekvinne ved navn Sarah, og hennar frue, Theodora Allen. Begge fortel om sine oppvekster, og livet på Allenplantasjen. Theodora mistrivst som husfrua til Cornelius, og Sarah bruker dagane på å drøyme om å rømme frå plantasjen. Men lite går som planlagt for nokon av kvinnene. Det er dødsfall, kjærleik, og ikkje minst skuffelsar og sorg. Det er verdt å merke seg at boka er fortalt i fortid, og det er veldig tydeleg at lesaren er mottakaren av personlege historier dei sjølve fortel. Men som man kan med alle historier, er ikkje forteljaren påliteleg. På dei to siste sidene vart eg helt satt ut, og følte meg nesten dum som ikkje hadde sett samanhengen før no.

Om du likar dei moderne sørstatsromanane i Lynne Bryant-stil, burde du òg prøve deg på den meir historiske typen.

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2014

Sitat

«Den siste rømling» av Tracy Chevalier

Boka er sponsa av Apropos forlag

Den siste rømling

Å lese denne romanen var ei storslått oppleving. Den var rolig og stille, men djupt alvorleg og dramatisk – alt på éin gong. Boka foregår på midten av 1800-talet, og bakgrunnsteppet for historia er slavene som rømmer frå plantasjane i sør og reiser nordover. Men historia er ikkje om slavane – men om dei som hjelpte dei, og kor mykje dei ofra for å kunne hjelpe.

Boka handlar om Honor Bright, ein kveker frå England som reiser til Ohio, USA. Planen er at syster hennar skal gifte seg med ein kjenning i statane, men ho døyr undervegs. Og Honor er åleine. Med hjelp frå framande kjem ho seg fram til målet – men livet blir absolutt ikkje slik ho håpte på. Snart møter Honor sin første slave på rømmen – og klarer ikkje la vere å hjelpe. Men hennar nye familie godtar ikkje dette, og Honor blir slitt mellom lojaliteten til sin nye familie og prinsippa og samvitet sitt. Ho kjem til punktet der ho må velje, og valet ho tek kan koste henne livet.

Boka var lavmælt og forsiktig fortalt, utan mykje dramatisk språk og uro. Historia vart rett og slett fortalt, på ein heilt fabelaktig måte, kan eg legge til. Temaet var eit tema eg har lest veldig lite om, og det var ekstremt interessant. Alle som liker serien Little House on the Prairie, vil elske denne boka.

Forlag: Apropos
Utgivelsesår: 2015