Dystopi

Sitat

«Silo»-trilogien av Hugh Howey

Er de klare for ein heilt sjuk, altfor reell og ekstremt velskriven sci-fi-triolig? Ein skikkeleg dystopi? Nei? Vel, gjer dykk klare! Trilogien Silo er her, og heile greia er å få på norsk òg. (Med mykje styggare omslag.) Eg skal avsløre så lite som mogleg av handlinga, for det her er eit univers de må oppleve sjølv.

Vi er mange hundre år inn i framtida, og alle bur i ein silo. Ingen hugser noko frå eit liv før siloen, og mange trur det er ei myte at vi har budd på overflata. Der er det jo trass alt giftig. Faktisk er det ei straff å bli sendt ut, for der venter den sikre død. Kona til sheriffen i siloen blei sendt ut, og no har han òg ytra ønske om å gå ut. Mekanikeren Juliette blir deretter innsett som sheriff – noko ikkje alle er like nøgd med.

Eg las denne boka for første gang for tre år sidan, då den kom på norsk, som Silo. Eg huska at eg rasa gjennom den, alle 600 sidene på under to døgn. Heilt hekta. Eg kjøpte med ein gong heile trilogien på engelsk, men har ikkje turt å lese dei før no. (No er alle bøkene komne på norsk òg, men dei norske omslaga er så ufattelig stygge at eg ikkje vil ha dei i hylla.) Men no har eg altså samla mot, og hoppa ut i det. Og fy søren, den er minst like bra som då eg las den på norsk for første gang. Det er ei seriøst unputdownable bok.

I bok nummer to hopper vi tilbake til starten; starten på siloane. Vi er i USA og i Det hvite hus, og politikerane veit at det kjem til å kome ei katastrofe, ei krise, ein krig. Noko. Og dei rikaste av dei rike veit at ikkje alle kan overleve. Tiltak blir gjort, men ikkje alt går heilt etter planen for alle.

Og eg kan omtrent ikkje fortelje kva som skjer her. Men vi plukker opp der den første boka slapp, og ganske så dramatiske ting har hendt, mange har døydd. Det skjer store endringer i siloen, og nokon vil at den skal knusast ein gong for alle.

Så ja, eg har vore skikkeleg vag med innhaldet. Men berre fordi eg ikkje vil øydelegge alle dei fantastiske twist and turns-ene. Serien er skikkeleg avhengighetsskapande, konspiratorisk og skremmande. Og det verste av alt er at bok to (satt til vår tid) er ekkelt realistisk. Så kven veit? Kanskje vi alle bur under jorda om tusen år? Men helt alvorlig, dette er ein av mine favorittserier. Serien er slutt, men heldigvis har eg Sand av same forfattar liggande.

Forlag: Arrow Books
Utgivelsesår: Wool (2011), Shift (2012), Dust (2013)

Sitat

«Og skipet siglar vidare» av Mads Rage

Leseeksemplar

Og skipet siglar vidare er en debutroman frå i fjor. Det er ein dystopi, og handlar om eit skip som siglar rundt i fjorden i ei postapokalyptisk verd. Det kan verke som om all «vår» kunnskap er vekke, for folk er konstant sjuke og døyr ofte, dokteren lager «medisin» (av grønske han berre koker på?) og ingen kan lese.

Historia sentrerer seg rundt Poll, som er blitt vaskeansvarleg på skipet, etter at førre mann nettopp døydde. Medan han vasker kahytta til kapteinen, kjem han over bøkene (som berre blir brukt til å legge ved lik som lempast på sjøen) og stel ei. Han prøver å halde dette hemmeleg, samstundes som dei aller fleste på skipet blir sjuke, inkludert kapteinen og dokteren.

Bak på skriv forlaget at dette universet er skildra «med stor overtyding og språkleg overskot», og eg synest det er vanskeleg å vere einig. Språket er ikkje dårleg, men er absolutt ikkje bokas største kvalitet. Heller synest eg ikkje at dette universet er skildra spesielt godt, og i alle fall ikkje nok. Det er for mykje som ikkje heilt stemmer, mange hol i handlinga, og slutten var ganske brå og litt malplassert.

Det som derimot er bra med romanen (og som gjorde at eg plukka han opp i det heile), var plottet og ideen bak; at vi har slike generasjonsskip, alle må leve på havet, alle er åleine. Om denne romanen hadde vore 1/4 av ein større roman, hadde det sikkert fungert betre. Det blir litt for lite handling, og eg forstår ikkje heilt poenget med handlinga som er tatt med. Kvifor dette utsnittet av livet på skipet? Eg vil vite kvifor dei har så mykje dødvekt i bøker om bord i skipet når ingen kan lese og dei berre legg ei bok ved kvart lik, eg vil vite kvifor Poll misliker Vik så sterkt. Eg treng rett og slett meir informasjon, og det synest eg ikkje at eg får.

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Gather the Daughters» av Jennie Melamed

Ikkje les denne om du er ei sart sjel. Det er ikkje ei ungdomsbok. Det er ein sterk, altfor truverdig og skremmande dystopi.

Kva viss du har vokst opp på ei lita øy, og du heile livet har blitt fortalt at de er dei einaste igjen i verda. I det som pleide vere USA er det no berre øydeland: alt er brent opp av flammer frå dommedag og kunne sjuke og funksjonshemma mennesker er att. De er dei einaste igjen.

Nokre jenter gler seg til dei får mensen så dei kan bli gifte. Dei aller fleste gruer seg. Janey er den som gruer seg mest; faktisk så mykje at ho har sulta seg i årevis for å unngå å bli fruktbar. Ho er dermed mykje eldre enn dei andre jentene, og har fått ein rar og mislikt posisjon i samfunnet. Ho er vaksen, men ikkje vaksen. Amanda er ei av dei som har sin «summer og fruition» no (fruktbarhetssommer?), og vert raskt gift og gravid. Men når Amanda får greie på eit par ting og begynner å stille spørsmål ved det religiøse samfunnet, ender ho opp død. Og verre enn det – Janey ser korleis ho døyr. Og det er her alt eksploderer, for Janey har fått nok av det undertrykkande samfunnet ho lev i, og ho trur ikkje på alt dei er blitt fortalt om forfedrene sine. Ho starter eit opprør, som ender brutalt.

Som eksempel på kor fucka desse religiøse gærningane er: det er heilt normalt – faktisk forventa og påkrevd – at fedre skal forgripe seg på døtrene sine frå dei er småbarn, så dei skal vere førebudd på ekteskapet som kjem rett etter første sommer med mensen. Vanligvis i tolv-trettenårsalderen. Og ja, menna er ofte ti år eldre. Og når dei har blitt vekkgifta, flytter dei stort sett inn i huset til eit av foreldrapara, og dei må berre fint ta gift og ofre livet for den yngre generasjonen. KVA I SVARTE FAEN.

Dette er ei historie om å stå opp for seg sjølv og alle andre, tørre å stille dei kritiske spørsmåla og viktigheten av å gjere offer. Viktigheten av vennskap, fellesskap og tillit. Og litt om svakhetene vi alle har, og kva svakheter vi ikkje burde akseptere under nokon omstende.

Boka er knallbra. Midt i blinken for fans av The Handmaid’s Tale og The Power. Men igjen, boka har sterke scener: eg tek ikkje noko ansvar for mareritt.

Forlag: Tinder Press
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Blå» av Maja Lunde

Boka er eit førehandseksemplar frå Aschehoug

Blå er den etterlengta andre vaksenboka til Maja Lunde, som i 2015 slo gjennom med romandebuten Bienes historie. Men dette veit du jo, om du er berre bittelitt interessert i norsk litteratur. Det er lova fire bøker i det som no heiter Klimakvartetten, med Blå som nummer to. (På fleire måter, men det kjem eg tilbake til.)

I 2017 møter vi miljøforkjemparen Signe, som er komen att til heimbygda si i Sogn og Fjordane. På 70-talet var ho ein av demonstrantane mot rørlegging av elver i bygda, og når ho no kjem heim som pensjonist, oppdager ho at folk er begynt å forsyne seg av is frå breen òg. For å ha i drinkar i byar som Dubai, ekte fjordis. Ho vert rasande, og legg til sjøs med båten sin, «Blå», for å oppsøke eksen som har vore med på å godkjenne denne utskjeringa av is. I 2041 møter vi David, som er klimaflyktning. Han er på veg gjennom Sør-Europa med dotter si, etter at Frankrike og Spania ikkje har mykje ferskvatn att. Havet har stige, og det meste av vatnet er salt. No har han mista kone og son, og er på desperat jakt etter dei, og eit betre liv lenger nord, der det enno er drikkevatn.

Språket til Lunde er absolutt godt, og ho klarer jo å skape ein driv få andre klarer. Likevel føler eg at historia aldri kjem skikkeleg i gong?

Det kjennest litt skummelt å skrive om denne boka. Eg var så vanvittig begeistra for Bienes historie då eg las den i 2015, og den er fortsatt på topp 10-lista mi. Så ein kan jo trygt seie at fallhøgda var stor. I tillegg las eg anmeldelsen til NRK av boka før eg starta, og den var jo heller kritisk. Kanskje eg ikkje ville tenkt over enkelte svake element om eg ikkje hadde lest anmeldelsen først, men slik blei det jo ikkje.

Eg må jo seie meg einig i fleire av punkta NRK sin anmeldar, Marta Norheim, tek opp. Skildringane av Sogn og Fjordane er ganske så slappe. Eg er ikkje så nøye på det språklege der, for Lunde skriv jo på bokmål og det får vere greitt, men eg kjenner meg ikkje mykje att i fylket mitt. Kor mange små bygder i Sogn og Fjordane har ein buss som går ein gong i timen? Lunde vart jo kalla researchdronninga for ikkje så lenge sidan, men Sogn og Fjordane var ikkje så nøye å sjekke ut om, eller? (Ikkje sint, berre skuffa.)

Andre svakheiter er jo dette at ein blir «leidd ved handa» som Norheim skriv, for det kjente eg verkeleg på. I den første boka av Klimakvartetten, gjekk det liksom eit lys opp for deg undervegs og boka krevde at ein fulgte med og resonnerte sjølv. Her treng du ikkje bruke hovudet omtrent ein einaste gong, for så godt som alt er uttalt og forklart i detalj. Det grenser til ein underhaldningsroman. Og dei få trådane om feminisme og likestilling som dukker opp, men som går ingenstads, og dei filosofiske spørsmåla til barnet om å «eige vatn», er billige triks ein såpass talentfull forfatter kunne spart seg.

Ein kan snakke om å hoppe etter Wirkola, men her må altså Lunde hoppe etter seg sjølv. Og dessverre kjem ho til kort. Når det er sagt, er ikkje boka dårleg. Den er underhaldande, velskriven og til tider rørande. Den kan absolutt skape engasjement og er opplysande, men for meg vart det ikkje heilt det store. Eg anbefaler (sjokkerande nok, til å vere meg) å lese bok to, Blå, før du les Bienes historie (om du ikkje har lest den allereie). Viss ikkje trur eg du blir ganske skuffa.

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2017

Fleire bøker av Maja Lunde finn du HER.

Sitat

«The Power» av Naomi Alderman

Éin kommentar

Boka er et leseeksemplar frå Norli

Herregud, for ei fantastisk bok! Absolutt alle som er fans av The Handmaid’s Tale (bok eller serie), bør plukke med seg et eksemplar av denne futuristiske romanen. Margaret Atwood har jo sjølv rosa den opp i skyene. Og sjølv har eg allereie bestilt dei tre andre romanane hennar, for dette er ein forfattar eg vil lese meir i av.

Tenk deg at vi er fleire tusen år inn i framtida. Tenk deg at kvinner er det sterke kjønnet. Tenk deg at ein mann ved namn Neil Adam Armon (stokk om dei bokstavane litt, då) sender ein mail til sin kvinnelege kollega Naomi Alderman og spør om ho vil lese bokmanuset han er ferdig med, The Power. Dette manuset er altså sjølve romanen, ein historisk roman, som han kallar det (for handlinga er frå vår tid, så for framtidige menneske er jo dette historisk). Det er ei utrulig kul vinkling.

Ei jente oppdager at ho kan gi ein mann elektrisk sjokk, brenne huda hans ved berre å ta på han. Ei anna oppdager at ho kan det same. Det viser seg kjapt at nesten alle kvinner har eit innebygd «skein» ved kragebeina, som gir dei denne elektrisiteten, som kan skade og ikkje minst drepe. Opprøra byrjar, og det tek ikkje mange år før kvinnene har teke over land, militær, makt og ein full krig bryt ut. Gjennom desse ti åra følgjer vi den amerikanske politikaren Margot og hennar datter Jocelyn; fosterheimsjenta Allie som vert leiaren for ei ny religiøs rørsle; Roxy, dottera til ein engelsk mafiaboss; og den nigerianske journalisten Tunde, ein av dei få menna som klarer å skaffe intervju med kvinnene om denne nye krafta og det nye samfunnet.

Dette er grusomt godt skrive, og ikkje minst fascinerande til tusen. Problemstillinga er jo ikkje reell, men det gir eit ganske stygt speilbilete av dagens samfunn. Mange av handlingane i boka er skikkelig fæle, men det er ingenting kvinnene her gjer som menn ikkje allereie har gjort. Eigentleg er det litt omvendt av The Handmaid’s Tale (der kvinnene blir fratatt makta), men det er likevel mykje politikk og religiøs ekstremisme som ligg bak også her. Det er ein spennande idé, som eg synest Alderman har gjennomført knallgodt. Boka er så langt ikkje omsett til norsk.

Forlag: Penguin
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Tusen etasjer høy» av Katharine McGee

Boka er sponsa av Aschehoug forlag

Om du nokon sinne har ynskt deg ein blanding av Gossip Girl og science fiction, så har du fått ønsket ditt oppfylt. Meir spesifikt kan eg faktisk ikkje skildre denne boka, denne underlege og fantastiske blandlinga.

Handlinga går føre seg i (det herrens år) 2118. Mykje har forandra seg (teknologi, meldinger som går via linser ein har på auget, hologram) men menneske er enno menneske. (Kudos til McGee for å ta med den seksuelle aksepten samfunnet vårt held på å utvikle, for omtrent alle i tårnet er bifile. Utrulig kult gjort!) Ei av dei største endringane er kanskje det enorme tårnet som er bygd på omtrent heile Manhattan. Med sine tusen etasjer ruver det over absolutt alt, og rommer ei enorm mengde menneske.

I den tusende etasje er det berre éi leilighet, og der bur ekteparet Fuller med sine to barn: adoptivsonen Atlas og den genetisk (og perfekt) konstruerte dottera Avery. Men til trass for perfeksjonen er ikkje Avery lukkeleg, for ho er forelska i det eine mennesket ho ikkje kan få, nemleg adoptivbroren sin (æsj). Når det går opp for Avery at bestevenninna Leda er forelska i broren hennar, kjølner forholdet mellom dei. Leda forstår ikkje kvifor Atlas ikkje er interessert, og betaler det fattige ingeniørgeniet Watt for å spionere på Atlas via «feeden» hans. Og slik møter Watt Avery, og forelsker seg. I tillegg møter vi Rylin, ei fattig jente som forelsker seg i den rike og deprimerte arbeidsgiveren sin, før ho risikerer alt for pengane sin skyld. Og rike Eris, som mister alt når mora avslører at Eris» far ikkje faktisk er faren hennar. Alle liva til desse menneska vert knytt saman, men ein av dei skal døy. I november 2118 vil ei av jentene falle frå toppen av tårnet og knusast mot bakken. Men kven av dei? Og kvifor?

Boka vert ikkje ordentlig spennande før dei siste femti sidene, men alle skildringane av teknologien og den fiktive framtida er meir enn interessant nok til å halde leselysta oppe. McGee er i alle fall kreativ nok! (Det einaste eg slit med er å sjå for meg tårnet utanfrå, korleis det kan vere fire tusen meter ned til bakken frå toppen, for det må jo skråne på eit eller anna tidspunkt??) Det er som sagt ei slags krysning av Gossip Girl og sci-fi, men det funker merkeleg bra! Kjempekul og original historie, med ei klassisk og god oppbygning.

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«The Handmaid’s Tale» av Margaret Atwood

2 kommentarar

Eg plar eigentleg ikkje å blogge om klassikarane eg les, hovudsakleg av to grunnar; 1. Då ville bloggen bli overfylt, og 2. Dei treng stort sett ikkje mine omtaler for å bli lest. Eg gjer av og til unntak, og dette er eit av dei. (Eit anna er Alkymisten av Paulo Coelho.) Denne boka er jo blitt ein moderne klassiker, og etter valget i USA har dystopiske romanar (som denne) blitt kjempepopulære.  Boka slo meg rett i bakken. Og så har det heller ikkje skada at HBO har laga ein serie basert på boka. (Traileren for serien er grunnen til at eg fekk opp auga for boka, og så klart må eg jo lese litteraturen bak fyrst.)

Etter århundrets lengste intro om kvifor eg les ei bok, skal eg fortelje kva boka handler om. Vi er ei framtid (vel, framtid for 1985), der kvinner er underlegne. Vi er i Gilead, som USA no heiter. Gilead er ikkje eit demokrati, men eit teokrati – dei religiøse styrer. Alle i samfunnet anten er eller tvingas til å vere religiøse, eigentleg godt over grensa til ekstremisme. Folk blir angitt, drept, sendt vekk, straffa. Regjeringa påstår at dette samfunnet beskytter kvinnene; valdtekt er lik dødsstraff, og ved å måtte dekke seg til oppmuntrer ikkje kvinner til å bli valdtekne, heller (ja, det provoserer). I dette samfunnet møter vi Offred, som er «tjenerinne». Ho er fruktbar, og blir dermed sendt rundt til ulike kommandører for ei viss tid av gongen, for å prøve å bere fram borna deira, i ei tid der kvinner (og menn, men det er kun kvinner offisielt) stort sett er sterile eller får «unbabies», misfostra born. Ho fortel si historie, om korleis livet hennar var før og korleis det er no.

Det som sette spissen på heile boka for meg, var blandinga av det veldig moderne (igjen, moderne for 1985) og det gamaldagse ved tjenerskap, religiøsitet og heildekkande klede med slør. Det er heilt forbløffande kor aktuell og truverdig denne boka er, 32 år etter at den fyrst kom ut. Det er sterk lesning, så provoserande som du kan få det, og gir deg mykje å tenke på. Og kan vi faktisk tenke litt på det samfunnet som er skildra her, og sjå godt på oss sjølve? Er det slik vi vil bli? (Det triste er at det er fullt mogleg at samfunnet vårt utviklar seg i denne retninga, om vi ikkje passar på.)

Forlag: Vintage
Utgivelsesår: 1985

Fleire bøker av Margaret Atwood finn du HER.

Sitat

«Bienes historie» av Maja Lunde

Éin kommentar

Bienes historie

Dette er Boka. Legg merke til den store B-en. For dette er den beste norske boka i 2015. Om boka hadde vore tre gonger så tjukk, ville eg fortsatt ha ynskt at den var lengre.

Boka har tre historier, som sakte, men sikkert flettast inn i ein annan. Eg veit nesten ikkje kva for ei eg likte best av dei tre, dei var så ulike! Det var tre heilt ulike forteljarar, både i tid og stad, personlegdom, stemme… Alle historiene var knytt rundt bier (naturleg nok) og eit sterkt band mellom foreldre og barn – og kor raskt det kan forsvinne.

Vi les om William, ein melankolsk (eller deprimert) forskar i England 1852 – han vil gjerne studere bier og lære alt om røkting av dei, men slit med å få inspirasjon til å komme seg ut av senga. George er ein birøkter i dagens USA, og blir ramma av biedauden som herjar Amerika. Han prøver òg å få eit nært forhold til son sin, men aner ikkje kvifor alt han prøver vert feil. Og så er det Tao. Tao er ei kinesisk kvinne i eit framtidig Kina – 2098. Biene er alle daude, og handpollinering sysselset nesten heile Kina. Europa og Amerika har så godt som gått under. Tao sitt liv er ganske einsformig, inntil son hennar vert sjuk, og forsvinn frå sjukehuset. Som den mora ho er, er Tao villeg til å ofre alt for å son sin att.

Eg vil avslutte og oppsummere med eitt ord: MESTERVERK.

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2015

Fleire bøker av Maja Lunde finn du HER.