Noreg

Sitat

«Isla Bonita» av Terje Torkildsen

Skrive for framtida.no

Isla Bonita er ein spenningsroman om ein ferietur til Kanariøyene som ikkje gjekk heilt som planlagt. (Og eg kan stadfeste at det er San Pedro frå Madonna sin hit «La Isla Bonita» dei er i. Søk opp songen om du ikkje kjenner til han!) Romanen passer godt for deg mellom fjorten og atten, spesielt om du er ein gut. Vi treng fleire gode bøker innan same sjanger, og med Isla Bonitakjem vi langt på veg.

Det er november, og Carlo er nettopp komen til den vesle byen San Pedro på ferieøya Isla Bonita saman med mor si. Carlo skulle gjerne ha reist på eit meir normalt tidspunkt for ein sydentur, men mora er kunstar og ei veldig fri sjel. Så no er dei her for ei lita veke. For Carlo sin del, har han ikkje trua på at turen skal bli spesielt spennande; så ser han ei blond jente danse til bongotrommer på strandpromenaden og veit at han må finne henne att. Men når han møter Julieta, viser det seg raskt at ho ikkje er så søt og engleaktig som ein skulle tru, og Carlo hamnar mellom politiet, ein danske med pistol og ein daud flyktning. Korleis heng dette saman, og kven er eigentleg Julieta?

Boka opner med at Carlo ser Julieta, og stemninga for resten av boka er satt. Det er ei dramatisk historie som tek føre seg båe flyktningskrisa, narkotikasmugling, sex og barnevern. Dette er rett nok ganske store og tunge tema, men Torkildsen sper i med ungdomsforelsking, humoristiske scener og ei komisk mor. Vi får skildra Carlo sine første møter med sex og alkohol, men på ein velbalansert måte. Språket er heller ikkje så verst. Det er rett fram, med ein del vittige observasjonar og refleksjonar undervegs.

Boka er ganske spennande og dramatisk, men utan å overdrive. I tillegg er slutten ganske open, så her er det gode moglegheiter for ein oppfølgjar. Om det er noko som manglar, så er det litt stramare redigering. Tempoet er kanskje hakket for treigt for min smak; kapitla skulle vore litt kortare og hatt fleire cliffhangers, og meir av dramatikken vi blir fortalt om skulle vore utspelen. (Det er jo ikkje ein gresk tragedie, det her.) Alt i alt er dette ein god spenningsroman, og eg kan trygt anbefale boka!

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Å tale og å tie» av Vigdis Hjorth

Leseeksemplar

Om ein har vore borti norsk litteratur på totusentalet, så har ein høyrd om Vigdis Hjorth. Og finst det folk som i alle fall på eitt eller anna nivå ikkje synest at Hjorth er interessant? Eg trur nei. (Og om du no tenkjer at du i alle fall ikkje synest ho er interessant, så er det nok fordi du har lest noko om eller av henne, og dermed var ho interessant nok.) Og Vigdis (for eg trur eg torer å prøve meg på fornamn, for etter denne boka føler eg jo at vi kjenner kvarandre) er vanskeleg å vere ueinig med, for sjeldan les ein så overbevisande essay. For ein litteraturelskar som meg, er denne boka ei enorm gåve.

I samlinga tek ho for seg Alf Prøysen, Rolf Jacobsen, Agnar Mykle, Bertolt Brecht og Alexander Kielland. Ho gir oss eit innblikk i norsk litteraturhistorie og litteraturkultur, mannstradisjon og kvinnetradisjon. Ho skriv uhøgtideleg som alltid, og er personleg. Ho startar med det som kjem før byrjinga. Tekstane er fulle av fakta og personlege tankar, og eins eigne tankar trasker av garde i takt med Vigdis sine, men ho klarer å samle dei akkurat i tide, rett før ein dett av. Språket er vittig, reflektert, innsiktsfullt, spekka med tanker om språk og politikk, og det er som å snakke med ei venninne.

Og tankane spinn jo vidare av seg sjølv, som sagt. Spesielt det ho seier om feminismen og kvinnesyn satte seg litt fast i mine. At menn ofte blir skremt av jenter med appetitt, uansett om vi snakker for mat eller sex. Og uansett korleis kvinner ser ut, er det feil på ein eller annan måte. Det er ei dobbeltheit der, for dei vil ha tynne jenter om dagen og tjukke jenter om natta. (Eg klarer ikkje å gjengi det på langt nær like godt, så ta og les boka!)

Så tek ho òg opp verkelegheitslitteraturdebatten (pust!), og eg tenker i alle fall at ho har heilt rett; ærlegdom er ein dyd, og alle fortolker røynda, uansett kva ein kan seie sanninga er. Å skrive er jo å gi av seg sjølv, og kva så om det ikkje er alle som synest det passer seg? Litteraturens privilegium er jo å vere upassande! Å påføre folk ubehag via kunst, det må vere lov. Så eg heier på at Vigdis fortsetter å påføre oss ubehag og gode leseopplevingar!

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2018

Fleire bøker av Vigdis Hjorth finn du HER.

Sitat

«Blå flaggermus» av Harald Nortun

Skrive for framtida.no

Det er sjeldan kost å komme over ein roman for barn og ungdom som famnar så mykje på så få sider, spesielt ein som er så velskriven som det her. Nortun slepper oss inn i ein klassisk «sommar som endrar alt», og gir oss båe slag i magen og ein varm klem.

Sander har vakse opp med mora si i ein dårlegare del av byen, rett ved huset til bestevennen Tomas. Han gler seg til sommarferien, men så reiser Tomas tidlegare på ferie enn planlagt, og mora har fått seg ny kjærast. Og Sander kan ikkje utstå moras rike nye type som prøver å åle seg inn og tek mora hans i frå han. Han kjenner seg utanfor og oversett, og blir etter kvart pinleg klar over at det er mange sider ved livet hans som ikkje er heil som det skal.

Nortun portretterer eit litt annleis barn når vi blir kjende med Sander. Han er nysgjerrig, sterk og intelligent – men ekstremt sårbar. Det er noko verkeleg gripande i skildringane av eit barn som langsomt oppdager at han og familien hans er annleis, og korleis den veksande forståinga snur opp-ned på kvardagen. Samstundes kjenner han seg stolt over kven han er, og Nortun balanserer Sander mellom tryggleik og uvisse. Det han veit og ikkje veit kjem fint fram, og saman med tema som barnevern, abort, religion og fattigdom, får boka ei sjeldan djupne. Og er eigentleg menneska frittgåande?

Men det er ikkje berre ei trist og vond historie, sjølv om det er store og tunge tema som vert tekne opp. Boka er full av herlig og blasfemisk humor, barnleg glede og ein god porsjon optimisme. Denne romanen er noko av det beste eg har lese på ei stund innan norsk barne- og ungdomslitteratur. Boka tar for seg så mange såre emner, utan å bli for vond til at det er kjekt å lese. Nortun vekslar mellom muntert og alvorleg språk og innhald, og han får verkeleg fram kjensla av eit barn som held på å bli ungdom. Boka er morosam, rå, gripande og enormt godt skriven, og eg tilrår henne sterkt!

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Voksne mennesker» av Marie Aubert

Leseeksemplar

Marie Aubert tok det norske litteraturlandskapet med storm då ho debuterte med novellesamlinga Kan jeg bli med deg hjem i 2016. Eg var òg en av dei som vart slått i bakken av kor presise og attkjennelege novellene var. Og sjølv om romandebuten kanskje er mynta på eit litt eldre publikum enn novellene var, er det utan tvil ekstremt godt handverk.

Ida er 40, singel, barnlaus. Og ikkje fordi ho vil det, men det har berre blitt slik. Veslesyster til Ida har no endeleg blitt gravid etter årevis med forsøk og spontanabortar, og spenningane mellom systrene er til å ta og føle på. No er dei på hyttetur saman med familien, og Ida orkar nesten ikkje tanken på å vere rundt dei og føle seg mislukka.

Ved hjelp av eit finurleg og velkomponert språk har Aubert gitt oss ein brutalt ærleg roman om det å vere ufrivllig åleine. I det siste har det vore mange gode romanar om folk som vel å vere single eller å ikkje få barn, og her er eit verdig motstykke. I tillegg til einsemda ho viser fram, blir du konfrontert med søskenrivalisering og desperasjon. Romanen er humoristisk, sår, nærmast ukomfortabelt direkte og full av ein komplisert lengsel.

I tillegg skal det nemnast at Ida er ein ganske fascinerande karakter, på godt og vondt. Ho kjenner seg utanfor i familien sin, og det gjer vel alle til tider. Måten ho oppfører seg på er ofte ganske fæl og irrasjonell, men ein kjenner samstundes på sympati og attkjenning. Ho handler basert på trass, sjalusi eller (feilplassert) lojalitet, og er så stolt at ho føler at ho ikkje kan ombestemme seg. Aubert skildrer nådelaust kor stygge vi kan vere med dei vi er gladast i, og kor kompliserte kjenslene våre for familie er. Og ikkje minst presenterer ho spørsmålet: når blir vi eigentleg vaksne?

Forlag: Oktober
Utgivelsesår: 2019

Fleire bøker av Marie Aubert finn du HER.

Sitat

«Heim: ei vandrehistorie» av Hallgeir Opedal

Skrive for framtida.no

Hallgeir Opdedal er ein utflytta odding som no bur i Oslo, og jobber som journalist. Er han fortsatt odding? Han har jo trass alt budd lenger i Oslo enn i Odda, men Odda er vel fortsatt «heime»? Slik starter prosjektet med å skulle krysse landet og skrive om turen. Ideen er litt vag, for det handler ikkje bare om sjølve gåturen, men òg om den filosofiske ideen om ein heim. Så Opedal snører på seg skoa, og legg i veg. Han har ein viss idé om kor lang tid det vil ta og kva vegar han skal innom, men bortsett frå det har han ikkje mange mange konkrete planer. Derimot har han mange reglar, som å snakke med alle han møter. Og å ta omvegar når han kan, for om ein går lenge nok kjem ein fram dit ein skal.

Apropos omvegar, er eigentleg heile boka ein stor omveg; ei historie om ein gåtur, smekkfull av digresjonar rundt turen. Historia inneheld mange underlege karakterar (som mannen som konstant sender e-post for å pirke på grammatikk, semantikk og detaljar) og morsomme anekdoter, båe frå fortida til Opedal og ting som hender han undervegs. I tillegg til sjølve reisa og mykje historie frå områdene han vandrar gjennom, byr han mykje på seg og sitt. Sånn sett er boka ein liten godtepose til patriotar og elskarar av noregshistorie. (Underteikna lærte i alle fall mykje nytt.)

Til å skulle handle om å gå frå Oslo til Odda, er det ikkje akkurat overvekt av sjølve turen mellom dei ulike stadane. Det kunne gjerne vore ei dobbel eller tredobbel så tjukk bok for min del, om vi hadde fått med litt fleire skildringer av vandringa i det norske landskapet. Det er ein merkeleg kombinasjon av sjangrar; vi får litt reiseskildring, litt sjølvbiografi, litt historie, litt essay. I tillegg er teksten er litt oppstylta og stiv, samstundes som den er litt slapt redigert, og det kjennest ut som om ei runde til hos redaktøren kunne vore ein god idé. Så sjølv om boka er lesverdig, klarer ikkje Opedal heilt balansegangen som trengs her, og resultatet vert midt på treet.

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Kjempefesten» av Iben Akerlie

Leseeksemplar
Illustrert av Inga H. Sætre.

Den første boka til Akerlie, Lars er LOL, var det man kan kalle en brakdebut, ein heidundrande suksess, prisvinnande snakkis. Så lista er lagt ganske høgt for andreboka, sjølv om den er mynta på eit litt anna publikum – og er illustrert!

Finn og Maja kjeder seg, og bestemmer seg for å invitere venner og naboer til ein enorm brusfest – ein kjempefest! Men ein kan ikkje stole på sløve tenåringar som skal dele ut invitasjoner for deg, for då blir plutseleg kven som helst buden. Og så er det jo ein sjanse for at invitasjonen ender opp hos eit par kjemper – som tek invitasjonen til kjempefesten veldig bokstavelig.

Akerlie mikser det ekstremt truverdige (som skildringane av tenåringane) med det absurde (som kjempane). Ho trekk gamle myter inn i det moderne samfunn, der dei mytiske skapningane møter moderne problem. Språket er litt voksent, slik som i Lars er LOL, men heller ikkje i denne synest eg at det trekk ned. Humoren og i boka fungerer like godt for voksne som for dei yngre leserane, og i tillegg til handlinga er det eit djupare lag; kor viktig det er å sjå folk, å inkludere folk og pleie vennskap.

Illustrasjonane er perfeksjon. Streken til Inga H. Sætre er nydelig: klåre farger, leiken og utrykksfull, og den oser av glede. Av barnlig glede! Eg tenker at denne boka er ein umiddelbar klassikar, og om Akerlie klarer å halde dette nivået på framtidige bøker, snakker vi ein arvtakar til Astrid Lindgren og Roald Dahl. Boka er rett og slett eventyrleg, og eg tilrår henne sterkt!

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2019

Fleire bøker av Iben Akerlie finn du HER.

Sitat

«Dette er også Noreg. Kommunal feelgood» av Jens Kihl

Leseeksemplar

Eg veit ikkje om det finnest bøker som er meir passande titulert enn denne. Undertittelen er tilnærma perfeksjon; feelgood er ordet! Herregud, så gøy. Kihl er politisk kommentator i Bergens Tidende, og har (imponerande nok) besøkt alle Norges kommuner. Han skriv i forordet at han ikkje unner nokon å lese om reisa hans gjennom absolutt alle kommunane, men det synest han verkeleg kunne unna oss; eg vil i alle fall gjerne ha ei bok eller fem til!

Boka tar hovudsakleg føre seg Oslo, Grue, Horten, Vinje, Bremanger, Røyrvik, Loppa og Hasvik, men du får glimt frå heile landet. Som nordfjording kan eg ikkje motstå å godte meg når Bremanger (Sunnfjord, altså) får gjennomgå. Hugsar de den Madcon-videoen (All I Do) som berre var total krise og kosta millioner? Vel, Jens Kihl hugsar. (Og klikk på linken, så får du sjå kaoset.) I tillegg får du påspandert eit lite sitat frå alles favorittordførar, Alfred Bjørlo.

Skrivestilen til Kihl er særeigen; lettlest, snappy, og personleg, utan at det blir for mykje. Uttrykksmåten han er sarkastisk og leiken, noko som alltid blir betre på nynorsk. Det er berre fakta. I starten tenkte eg at boka var morosam, men ikkje «le høgt»-morosam. Så gjekk det cirka fem minutt og eg lo faktisk høgt fleire gonger. (Kor ofte gjer ein egentleg det?) Eg måtte lese fleire parti om att, og las dei opp høgt for alle i umiddelbar nærleik. Det er absolutt min type humor – knusktørt og sassy.

Det er ikkje til å legge skjul på at boka er politisk, men kva forventar ein frå ein politisk kommentator? (Og er ikkje alle gode bøker politiske?) Dette blir ståande som ein favoritt for bokhausten og leseåret 2019. Kjøp den som ei gave til deg sjølv, eller som ei gave til folk du faktisk liker. Eg spår julegavefavoritt!

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Det Sara skjuler» av Kathrine Nedrejord

Leseeksemplar

Det er ikkje altfor mange bøker om norske minoriteter ute og går, sjølv om det har vore ein liten trend med samiske hovudpersonar dei siste par åra. I ungdomsromansjangeren er det enno ikkje så mange, og det trengs fleire! Sjølv når innhaldet er så knute-i-magen-vondt som det her, er det fint med eit innblikk i kvardagen til ei samisk jente.

Vi er i Karasjok, der Lajla og Sara går på vidaregåande saman. Ein laurdags kveld dukker Sara opp i Lajla sitt vindauge, og klatrer inn. Noko er tydelegvis feil, og Lajla ser Sara trekke seg inn i seg sjølv og bli eit skal. Sara vil ikkje snakke om det, men Lajla klarer ikkje å la det ligge. Når det blir klart kva som har skjedd, blir spørsmålet: kven gjorde det? Det er eit lite miljø, og alle kjenner alle. Nokon må jo vite noko?

Det er ein grufull og helvetes sterk roman. Det er fascinerande at fokuset i historia er Sara, men Lajla er forteljaren. Dette perspektivet gjer at Nedrejord skildrer kjensla av å sjå nokon du ser opp til og tenker på som umåteleg sterk, brått bli sårbar og liten. Lajlas instinkt til å verne om Sara er ei rørande skildring av eit djuptgåande vennskap.

Denne romanen vil du ikkje gå glipp av. Boka har eit hint av krim, men det emosjonelle og det samfunnskritiske er vektlagt meir. Korleis ser ein valdtektsmann ut? Ein kan sjå på romanen som ein kombinasjon av Hun ba om det av Louise O’Neill og Kledd naken av Agnes Lovise Matre. Det er eit seksuelt overgrep i eit lite, kristent og delvis belasta miljø, og å avsløre kven som har valdteken vil kreve ekstremt mykje, kanskje til ingen nytte. Hjelp det eigentleg å anmelde?

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«I for internatunge» av Ragnhild Solstad

Skrive for framtida.no

Dei siste åra har det blitt satt søkelys på skamplettane i den norske historia, spesielt gjennom litteraturen; dansk-norsk slavehandel, handsaminga av «tyskertøser» og «tyskerunger», utrensking av jøder, samt samer og kvæner. Denne romanen er meint å gi eit innblikk i skulepolitikken i Finnmark på 50- og 60-talet og fornorskinga av samar, men legg i realiteten større vekt på korleis det er å bu på internatskule, og slår underteikna som ganske upolitisk. Det er lite om samer og kvæner generelt i boka, kun eit lite stikk. Det er vanskeleg å sjå bodskapen eller poenget i historia.

Vi møter mange ulike karakterer som på ulike vis høyrer til på internatet: Arno, ein ny elev som startar bråk; Frans, ein puslete gut som raskt blir Arnos hakkekylling; Elis, tidlegare elev, no vaktmester. Alle desse tre har vonde historier (spesielt Elis, sjølv om det er vanskeleg å ha mykje sympati med han etter side 88), men dei forblir lause trådar. Ei historie eg gjerne skulle ha nøsta opp i, er livet til styraren på internatet; samisk opphav, har sjølv budd på internat og er no styrar på eitt, og ikkje heilt sikker på korleis han skal handsame ungane. Styraren er for meg den einaste karaktereren som ikkje kjennest konstruert som karakter, men som eit ekte menneske. Kanskje ei novelle om hans liv hadde vore eit betre val?

«Solstad har skrive ein roman med vare, sterke og brutale historier om kva det kan gjere med eit menneske å vekse opp under slik emosjonell omsorgssvikt.» Det er heilt rett, men det er meir usikkert kor god romanen er. Den er ikkje utprega dårleg, men ikkje så god at det er eit naudsynt verk. Fiksjon er ofte den beste måten å skildre røynda på, men i dette tilfellet trur eg ein dokumentar hadde vore eit betre alternativ. Solstad har tidlegare gjeve ut to noveller, og sjølv om ho er ein god skribent, trur eg ikkje eventyret som romanforfattar er heilt vellukka – i alle fall er ikkje denne romanen det.

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Snøen stryk ut alle spor» av Lars Ove Seljestad

Skrive for framtida.no

«Show, don’t tell» er ofte brukt som eit slags mantra litteraturen. I denne romanen bryt Seljestad fullstendig med denne regelen, og frå første sekund fortel han. Allereie frå første side vert ein som leser sugd inn og blir fortalt innstendig korleis hovudpersonane har det, og grepet fungerer ypperleg.

Historia veksler mellom ein tolvårig gut som veit at mora har svikta som forelder og at ingenting er som det skal heime – og vidare på skulen eller vennegjengen – og ei mor som veit ho har mista grepet, men gjer så godt ho kan. Stikkord er for lite pengar, festing, utestenging og omsorgssvikt.  Guten vert sintare og meir desperat i løpet av boka, medan mora blir sårare og tristare. Det er ikkje akkurat koselesning, men ingen kan nekte for at det er utruleg godt skildra portrett av både mor og son. Det har skjedd eit slags rollebyte mellom mor og son, der han tek seg av det meste i heime. Allereie i første kapittel forstår vi at noko ikkje er som det skal når han vasker si eiga t-skjorte, eit plagg han fann frå ein mann mora har hatt med seg heim. Det er ingen som tør å blande seg inn, for ingen ser kor langt det har gått. Guten mangler gode autoritetsfigurar i livet, og ynskjer merksemd meir enn noko anna – men alt han gjer vert oppfatta feil. Det er skildra slik at ein kjenner det med heile seg.

Etter kvart som historia vert rulla opp, forstår vi at dette ikkje berre er ei historie om det som er her og no, men som rører ved større tema. Det er ei forteljing om usynleg sjukdom og andre usynlege plager, om einsemd og grov ommsorgssvikt på fleire nivå. I tillegg handler boka om at enkelte hendingar kan påverke resten av nokons liv og smitte over til neste generasjon.

Snøen stryk ut alle sporer ei flis av ei bok på rundt hundre sider, men klarer likevel å romme enormt mange kjensler. Tematikken minne litt om Arbeidsnever av Jan Kristoffer Dale, ei anna tynn bok. På overflata kan historia sjå ut til å handle om ei mor på uføretrygd som ikkje klarer eller ha råd til å oppdra sønene sine, men det ligg mykje meir under. Romanen handlar minst like mykje om å vakse opp for tidleg og miste plassen sin i verda. Det står på baksida at det er ei forteljing om einsemd og utanforskap, men òg om kjærleiken og viljen som held det heile oppe. Eg les ikkje boka heilt slik, for eg finn lite kjærleik og vilje, utan at det gjer boka noko dårlegare. Alt i alt er boka sylskarp, både i presise formuleringar, men òg i korleis Seljestads effektive og attkjennelege bilete skjer i hjartet. Ei av dei siste setningane i boka kan oppsummere innhaldet enkelt: «Saman er til for dei andre.»

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Den stille uke» av Sven Petter Næss

Leseeksemplar

Bortsett frå den enorme mengden krim eg har lese den siste månaden, er det sjeldan eg plukker opp noko anna enn ein psykologiske thriller innan sjangeren, så det var ganske på slump at eg plukka med meg den her frå jobb. Det er ein klassisk politikrim skriven av ein debutant, så eigentleg ikkje min smak. Men sjølv eg må innrømme at det her er ei knallgod bok, som det er umogleg å mislike.

Harinder Singh trudde aldri han skulle vende tilbake til den vesle småbyen i Østerdalen, men som etterforsker i Kripos drar ein dit ein blir bedt om å dra. Det er straks påske, men ein ung gut er drept, og saka har vokse ut av hendene til det lokale politiet. Guten viser seg å vere yngstemann i byens kaksefamilie, og det er ønskelig at saka vert oppklart straks. Det viser seg å bli vanskelig, spesielt når fleire menneske forsvinn og ein brann bryt ut.

Språket er friskt og truverdig, og Næss skildrar menneske og miljø så alle som har vakse opp utanfor storbyen kan kjenne seg att. Stereoptypar og originalar, du finn begge deler godt miksa saman her, og det fungerer. Plottet er intelligent, og skrid fram i perfekt tempo. (Det er ingenting verre enn krimforfattarar som kastar blindspor rundt seg som Hans og Grete på tur i skogen.) Dette er ikkje anna enn knakande godt handverk, og om du er på veg til fjellet i dag; stopp innom ein bokhandel på vegen og plukk med deg denne!

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Isen» av John Kåre Raake

Leseeksemplar

Raake er ein av forfattarane bak filmar som Bølgen og Skjelvet, og hans første roman har det same preget: ekstreme natursituasjonar og klimaendringar. Han kan nok absolutt å skrive filmmanus og lage gode skjermopplevingar, men som romanforfattar vert eg ikkje vidare imponert over formidlingsevnene. Plottet er ikkje dårleg, men det burde heller ha blitt vist på skjerm enn publisert som bok.

Når faren ber Anna følge hans gamle venn og vitskapsmann på ein ekspedisjon til Nordpolen, klarer ikkje Anna å takke nei. Ho er tidlegare spesialsoldat (som om dette gir erfaring til å lede nokon til Arktis?), og blir motvillig med. Dermed set Anna Aune og Daniel Zakariassen kursen mot Nordpolen i ein liten luftputebåt. Men ganske tidleg inn i turen og ankomsten, ser dei eit naudbluss. Dei følgjer det, og finn ein kinesisk leir, full av døde kinesarar; nokon må ha drept dei, og vedkomande er enno på frifot på isen.

Boka er delt opp i 93 kapittel, noko som gjer boka lettlest og auker tempoet. Men inndelingane er ikkje heilt logiske for meg, og tempoet varierer; når det skjer mykje og du får store mengder info, går handlinga for raskt, medan det ellers går evig sakte. Språket er generelt hakkete og ujamt, og det er ein floskelfest utan like. Her er fullt av klisjeer («fortell gudene dine planer», «veien til helvete er brolagt med gode intensjoner») og snodige bilete («som en istapp faller fra en takrenne», «snødd bloddråper»), og innimellom desse er det malplasserte brot av fakta og underlige detaljer. (Dei fleste veit korleis dei opner ein boks med joikakaker, vi treng ikkje skildringa av korleis ein stikk fingeren gjennom ringen på toppen og opner lokket.)

Handlinga og plottet er ok, men det er rett og slett ikkje ei særleg god skildring av eit eigentleg spennande miljø, og dei to hovudpersonane er vanskelige å like. Det kan nok fungere på film, men i bokform blei det ganske så svakt. Flashbacks til dømes, fungerer godt i film. I bokform ville ein nok berre ha fått eit tilbakeblikk, men Anna her har faktiske flashbacks.

Apropos Anna, så er det veldig kult at Raake har valt ein kvinnelig ekssoldat til protagonist. Men så blir det litt teit igjen når vi får vite at livet til Anna er utan meining etter at hennar sexy, franske legekjærast (som ho knapt kjende) døydde. Kom igjen, ville ein mannleg spesialsoldat ha gitt opp karriera si fordi ein kvinneleg bekjent han hadde eit forhold til døydde? (Og så bør nokon fortelle Anna/Raake at brunkrem høyrer til i ansiktet, det er ikkje noko kvinner bruker for å jevne ut solskille på armane.) Anna tenker på et tidspunkt at ho «spiller i en dårlig detektivserie», og det er jaggu ikkje langt frå sanninga.

Forlag: Gyldendal
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Alt er mitt» av Ruth Lillegraven

Leseeksemplar

Ho har skrive mykje før, hovudsakleg lyrikk og barnelitteratur, men dette er faktisk mitt første møte med Lillegravens litteratur. Og sjeldan har eit etternamn passa betre til innhaldet i boka.

Clara og Haavard har eit ganske ulukkeleg ekteskap. Ho er ei beintøff vestlandsjente som har arbeidd seg oppover i Justisdepartementet, han ein vestkantgut som har blitt barnelege. Saman har dei eitt sett tvillinggutar, men det er vel det einaste dei verkeleg har saman. Det einaste andre dei deler er hatet deira for barnemishandlarar; Clara jobber med eit lovforslag for varsling, medan Haavard må sjå og prøve å hjelpe desse borna kvar einaste dag på Ullevål sjukehus. Eitt av desse borna døyr. Så døyr faren til guten. Og drapa fortsetter.

Boka tek opp enormt store tema, og er sånn sett veldig ambisiøs av seg. Vi toucher innom rasisme, integrering, politikk, barnemishandling, barndomstraumer, barnevern og byråkrati. (Pust!) Kva er rett, og kva er gale? Kan målet hellige middelet? Måten det er vikla saman på og vert rulla opp er intet mindre enn imponerande.

Lillegraven behersker utan tvil det norske språk, og provar det ved å skrive Clara og Leif sine delar på nynorsk, dei andre på bokmål – korrekt etter kva dialekt dei har. Det er ikkje eit vanleg grep innan litteraturen, men eg synes det er kult, og det fungerer. Litt usikker på kva «bokmålsfolket» synest? Nokre er visst allergiske mot nynorsk. Uansett er så elegant og fengande språk ofte mangelvare innanfor sjangeren, så det er absolutt eit pluss.

Alt i alt er dette ein thriller eg verkeleg kan (og definitivt skal) anbefale som påskekrim! Og krim til alle andre høgtider og årstider. Boka kom i pocket i år, så eg tenker at alle som er glad i thrillerar og kriminalromanar, bør spandere denne på seg.

Forlag: Kagge
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Storebjørn» av Odd Harald Hauge

Leseeksemplar

Svalbard: på ein måte norsk, men på ein måte ikkje. Russland har alltid vore interessert i området, men Noreg sikra seg øyene då Russland var midt oppe i revolusjonane sine. Dette isødet har alltid vore interessant politisk, historisk og militært, og konspirasjonsteoriar (som plottet i denne boka jo på sett og vis er) er nesten alltid god lesning. Ei anna bok med liknande tema (som eg òg likte godt) er Om hundre år er allting gjemt av Per Arne Totland.

Martin Moltzau har pensjonert seg frå livet som eventyrer (vi møter han òg i boka Everest), og jobber no som guide på Svalbard, der han lar styrtrike amerikanarar få oppleve eit glimt av livet i den iskalde villmarka. Denne turens turistar er ein amerikansk familie: mor, far og vaksen datter, som skal bruke turen på å styrke banda seg i mellom. Familien vil veldig gjerne sjå den forlatte russiske gruvebyen, Pyramiden, men dei er ikkje dei einaste med kurs dit. Og når første kapittel blir avslutta med spørsmålet «Hva kan vel gå galt?», så veit ein jo at det aller meste definitivt vil gå galt.

Utan å avsløre så altfor mykje, så vil eg seie at det ikkje er mange av desse menneska som er spesielt flinke i jobben sin. Så nedlatande og arrogant Moltzau er, trur eg ikkje at han burde vere i eit serviceyrke, spesielt ikkje eit med så mykje nærkontakt over lengre tid. Og kven gløymer at dei har ein ekstra pistol når dei vert skutt på og er tomme for ammunisjon? Ingen av karakterane her er spesielt sympatiske (sjølv om dei er velskildra og levande), så det er ikkje heilt lett å heie på nokon av dei. Eg les gjerne bøker med lite likandes hovudpersoner, men eg trur ikkje det er hundre prosent tilsikta her.

Av og til kan det bli litt vel mykje «is og snø, snø og is, is og snø», men elles er språket ganske så godt! (Og det er vel ikkje så mykje anna å skildre i det arktiske landskapet.) Boka er lettlest og spennande, og handlinga skyt fart frå første side. Det er ikkje ofte eg les thrillarar uten ein psykologisk tvist; dette er ei bok med action berre for actionen si skuld. Og sjølv om det er ganske «beint fram»-underhaldning, er det ikkje ei historie ein gløymer med det første. Romanen er full av historie og interessante perspektiv. Veit du for eksempel kvifor Longyearbyen heiter akkurat det? (Eg gjer!)

Eg har alltid hatt lyst til å reise til Svalbard, sjølv om ei relativt detaljert skildring av korleis ein kan bli drept av ein isbjørn kanskje har minska lysta bittelitt. Uansett er boka absolutt å anbefale, uansett om du har lese den første boka om Martin Moltzau eller ikkje! (Eg hadde det ikkje, og følte ikkje at eg gikk glipp av noko vesentleg.)

Forlag: Kagge
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Algoritmeanekdoter» av Karoline Hjorth

Skrive for framtida.no

Denne boka er mykje rikare enn eg forventa den skulle vere då eg starta å lese. Eg trudde det hovudsakleg kom til å vere ganske triste historier om nettdating, for ingen av portretta på omslaget ser spesielt glade ut. Boka appellerte til meg fordi eg har mi eiga historie rundt å finne kjærleik på nettet; ikkje via datingsider, men eg fann min kjærleik på Twitter. Hjorth fann òg sinn kjærleik på nettet, og det er utgangspunktet for denne boka. Og i sin tur for mi lesing og tolking av den.

Dette er ei samling anekdoter/portrettintervju frå mange ulike menneske; unge, gamle, evig single, skilte, kvinner, menn. Dei får alle kvar si stemme, til og med i skriftspråk. Dei bruker ulike typer sosiale medier og datingforum, på heilt forskjellige måter, og ikkje nødvendigvis til dei same formåla. Nokre fortel om vonde eller gode minner, og nokre reflekterer i hovudsak rundt konseptet. Her er kjærleikshistorier som har endt godt, her er kjærleikshistorier undervegs og kjærleikshistorier som har gått rett i dass.

Ein av dei raude trådane (bortsett frå internettperspektivet) er at alle intervjuobjekta fortel om korleis nettdating har påverka (og fortsatt påverker) livet deira, og vice versa. Portretta er velbalanserte og velkomponerte, og heile kjensleregisteret vert engasjert hos lesaren. Sjølv om her er mange knusande og deprimerande historier, sit eg igjen med ei slags glede likevel. Eg skulle gjerne presentert alle menneskene, men eg trur eg skal la deg få gleda av å møte dei sjølv når du plukker opp denne vesle innertieren av ei bok.

Hjorth er fotograf, og i tillegg til portretter av intervjuobjektene, er det snapshots av heimane deira, både i større perspektiv og detaljer. Som om Hjorth berre har vandra inn i heimane til desse folka som var totalt ubudde, knipsa eit bilete av dei akkurat då ho vekker dei og så berre vandrer rundt og tar seg til rette. Det er rått, sårbart og så lite skjønnmåla som ein kan tenke seg. Det synest eg er ein fin touch, og kanskje det er det som utgjer det vesle ekstra som gjer denne boka heilt, heilt spesiell. Boka er fin, original, aktuell, interessant. Kva meir kan du eigentleg kreve av ei utgjeving?

Forlag: Press
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Brådypt» av Elin Viktoria Unstad

Leseeksemplar

Det er begynt å poppe opp litt forskjellig krim for ungdom dei siste par åra, og no er tida kome for dei psykologiske thrillerane. Mange ungdomskrimmer passer like godt for vaksne, men eg tenker denne er eit unntak. Den er absolutt spennande og velskrive, men plottet har eit par for mange hull til at det er ein perfekt thriller for vaksne. Eg anbefaler denne for alderen 12-16.

Vilja har alltid elska å svømme, men sidan ho drukna for nokre månader sidan har ho ikkje orka tanken på vatn. Så ei natt vert ho kidnappa og frakta til ei øy, og levert tilbake rett etterpå. Vilja er livredd og ringer politiet, men problemet er at ingen trur på henne. Kven kidnapper nokon og så berre lar dei gå?

Eg likte boka veldig godt, og las den ut i løpet av ein halv dag. Unstad har eit språk som kjennest realistisk ut, og situasjonane ho skriv fram verkar ekte og filmatiske. Tempoet er høgt, og spenninga er til stades heile vegen. Eg har berre litt problem med delar av plottet, men det er jo vanskeleg å forklare nøyaktig kva eg ikkje synest går opp, utan å avsløre dei store tvistane. Målgruppa 12-16 har kanskje sakna denne typen litteratur, og no har dei fått ei god bok det berre er å kaste seg over!

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2019

Sitat

«Påstander om meg i tilfeldig rekkefølge» av Liv Marit Weberg

Leseeksemplar

Korleis er det å vere den einaste intelligente ungdommen i verden? Det kan verke som om det er alt hovudpersonen i denne boka (med det fantastisk utklekka namnet Weifa) tenker på. I alle fall føler ho sjølv at alle rundt henne er idioter.

Weifa blir halvvegs ufrivillig ein del av ein veldig generisk, typisk klikkete og dramatisk jentegjeng når hennar einaste venninne viser seg å vere ein del av desse jentene. Og Weifa (som ikkje er det ekte namnet hennar) passar veldig dårleg inn. Ho elsker å provosere, og er ikkje redd for å seie meininga si høgt (sjølv om meininga hennar berre er det motsette av andres, uansett kva det gjeld). Og når jentene i gjengen oppfører seg dumt og fjollete, klarer ho sjeldan motstå trangen til å gi dei beskjed om akkurat det.

Kapitla er delt opp basert på påstander andre har ytra om Weifa, der ho fortel historier knytt til kvar påstand, og kva ho sjølv meiner om den. Gjennom desse påstandene vert tida til Weifa på vidaregåande skildra, og vi får fram eit ganske nyansert bilete av ein ungdom som føler at ingen passer dårlegare inn enn henne.

Weberg sitt språk er on-point, truverdig, lettlest og fylt av den sarkasmen og arrogansen ein innbilsk vidaregåandeelev har. Ho får fram idiotien, men og sårbarheita som desse jentene er fulle av. Denne boka er for alle som har opplevd unødig jentedrama. For dei som alltid har følt seg litt eldre enn dei jamnaldrande. For alle som har fulgt flokken, og ikkje minst for dei som valgte å stå utanfor.

Forlag: Aschehoug
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Det er lenge til skumring» av Tharaniga Rajah

Skrive for framtida.no

Debutromanen Det er lenge til skumring er ein ambisiøs roman. I staden for å skrive ein dystopisk roman, har Rajah skrive om «ein alternativ norsk røyndom», noko eg synest var ein kreativ vri på dystopi-trenden. Romanen er skriven hovudsakleg kronologisk, men i fragmentarisk stil. Desse grepa opner opp for originalitet i historia, men set òg grenser for sjølve leseopplevinga.

Vi er i Finnmark, i denne «alternative røynda», og nordmennene har utsett samane for ei systematisk utreinsking, lik nazistane gjorde mot jødane under Holocaust. Samane har samla seg i nord og prøver å skape ein ny, samisk stat. Det har allereie vore mange terrorangrep og blant anna ein Skandinavisk krig, og vi vert kasta inn i denne situasjonen, med ei ung, samisk mor som forteljar. Raisa har flykta til Finnmark saman med dottera Násti, og er soldat i den samiske hæren. Mannen hennar er sakna, og Raisa må prøve å skape seg eit liv for seg sjølv og Násti.

Romanen er utvilsomt ein politisk kommentar til flyktningkrisa, i tillegg og terroren vi dagleg høyrer om. Vi finn mange hogg til karakterer frå eit vidt spekter på høgre-sida av politikken, alt i frå ein viss kvinneleg politikar med eit sølvkors rundt halsen, til ein tru kopi av doktor Mengele. Rajah skildrar aktuelle tema, og viser dei fram i all si umenneskelegheit. Bruken av samar som «det kua folket» båe gjev og ikkje gjev meining; samane har jo absolutt vore utsett for grusomme overgrep tidlegare i historia, men eg klarer ikkje heilt å forsone meg med samanlikninga av eit urfolk med innvandrarar? Det skurrar litt, men poengene til Rajah kjem uansett fram.

Likevel er nok kanskje hovudtemaet i romanen morskap. Terroren, krigen, alt kan skrellast vekk og sjåast på som eit bakgrunnsteppet. Det største her er nok Raisas kjærleik til Násti. Ho risikerer livet kvar dag som soldat, har budd i flyktningleirar, har mista mannen sin. Ho kunne ha reist til systera i USA, men ho startar eit liv i Finnmark for at Násti skal få vokse opp som same, i ein samisk stat – for at ho skal få eit godt liv.

Boka er ikkje lettlest, på langt nær. Med ei såpass framand verd å skulle gjere seg kjend med for å henge med i handlinga, er det ikkje til hjelp at teksten er så oppstykka som han er. Det tek lang tid før ein kjem inn i forteljinga og forstår at teksten faktisk er kronologisk, og ein må konstant slå opp dei samiske orda og uttrykka som heile tida vert brukt, i ordlista bakerst i boka. (Eller ein kan la vere, men ikkje få med seg innhaldet.) Denne konsentrasjonen Rajah krever frå lesaren gjer at ein ikkje like lett blir sugd inn i historia, noko som er synd, fordi plottet og ideen er veldig god. Eg tenker at dette er ein roman som vert betre ved ei andre eller kanskje tredje lesing, når ein frå starten av veit kva det går i og har den fiktive historia litt under huda. Boka har eit godt språk (unntatt manglande punktsetjing etter replikkar, noko ein kan irritere seg grøn over), og Rajah er utvilsomt ein talentfull forfatter det skal bli spennande å følgje med på.

Forlag: Samlaget
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Kvinnen som ble saget i to» av Kari Slaatsveen

Leseeksemplar

Dette er den første boka til Slaatsveen, men ho har skrive mykje for tv og slikt. Og for ei skriveglede denne dama må inneha! Det er ikkje så mykje for meg å seie om sjølve innhaldet i boka, for det er mange små fortellinger om folks liv (stort sett dagligliv, oppsummeringer av skjebner og planter og jord); det er formen og det reint trykkmessige som er morsomst her. Det kjappaste og mest skildrande eg kan seie om innhaldet er at vi veksler mellom det vanlegaste vanlege og det mest absurde, fint vikla saman.

Slaatsveen overskrider eigentleg det litterære og går inn i det formmessige i alle «fortellingene», nokre som lengre dikt, nokre som små strofer, nokre som eigne mønstre og former. Teksten er av og til rett fram, ofte sidelengs, skrå, med underlege marger, mellomrom og plassering.

Det er rett og slett eit lite kunstverk, på grensa til performancekunst, for boka verker nesten levande. Ho berre leiker med alt av sjangerregler, for det er korkje noveller, dikt eller noko anna eg har vore borti. Og kirsebæret på toppen er at boka til tider er meta og refererer til teksten (som å legge inn fotnoter, eller notat setninger som blei til overs og kan plasserast inn der dei passer). Det er absolutt humor i mi gate!

Dette er blomstrande, reinspikka forteljerglede, og boka er ei overflod i seg sjølv. Slaatsveen er morsom, stilsikker og utforskande. For ei gave til alle litteraturelskere dette er blitt!

Forlag: Gloria
Utgivelsesår: 2018

Sitat

«Det fins et rom i meg som står tomt» av Linda Klakken

Leseeksemplar

Linda Klakken er verkeleg eit allsidig talent. I fjor las eg ei kjempegod barnebok ho har skrive (sjekk ut omtala mi her), og lyrikken hennar er like god. Den er klassisk i tematikken; kjærleik. Diktene roterer rundt kjærleik og natur, og er skrive med ein varme, ein humor, eit hint av noko velkjent. Eit av dei beste diktene starter heime samlinga:

seterjentene sier

hvis du treffer et menneske
og hjertet ditt slår fortere
hendene skjelver
og knærne svikter
så er det ikke
den rette

men hvis du møter
et som gjør deg rolig
og bekymringene
og angsten
stilner

hva da, seterjentene?

Vidare er diktene fulle av sterke kjensler setje opp mot einannan; kjærleik mot forelsking, forventing mot vonbrot. Å ofre seg sjølv fullt og heilt for kjærleiken, eit ønske om å oppnå eit ideal av kjærleiken – og så kva ekte kjærleik faktisk består i. Det er ikkje alltid kjærleik ved første blikk, full klaff, lukkeleg alle sine dager; men er det den storslåtte versjonen som er den beste? Eller den ekte, for den saks skuld?

hvis jeg fikk gjort alt om igjen

du er kanskje ikke
den første jeg har elska

men jeg skulle ønske
du var det

Dette er poesi du kan lese gong på gong, og aldri bli lei, for du vil alltid finne noko nytt. Det som er så utruleg fint med lyrikk er at alle får ulike ting ut av det dei les, alt etter kva temaet er, når dei les det, kva som skjer akkurat då. Nokre dikt er skrivne for å bere enorme mengder meining eller vere politiske, men vi har òg dikt som berre er til for å nytast og å kunne kjenne seg att i. Klakken si samling er nettopp det: ei nyting.

Forlag: Flamme
Utgivelsesår: 2018

Fleire bøker av Linda Klakken finn du HER.