Kultur

Sitat

«Om dyr og syn» av Tormod Haugland

Leseeksemplar frå Norli

Eg har ikkje noko forhold til forfatterskapet til Haugland, så dette er faktisk det første møtet mitt med han og det. Eg har ein kollega som anbefalte boka høgt og som har ganske god smak i bøker (hei, Linn Heidi!), og ein sjef (hei, Sylvia!) som kalte boka for ein norsk Stoner. Og eg absolutt elsker Stoner (eg trur eg nemner det i annakvart blogginnlegg), så eg måtte jo berre gi boka ein sjans.

Det er litt rart å lese ein sjølvbiografisk roman om oppveksten og ungdomstida til ein person du eigentleg ikkje veit noko særleg om, men eg føler aldri at eg har gått glipp av noko eller ikkje forstår ein referanse. Det er berre ei skildring av eit ganske nøkternt liv – med litt opp- og nedturar – akkurat slik som Stoner. Kanskje med eit litt varmare språk?

Innhaldet er rett og slett skildringar og ulike historier frå Tormod sin oppvekst (eller hans oppfatning av denne oppveksten) på Haugland. Her er historier frå fylla, frå gardsarbeidet, frå familie- og kjærleikslivet. Og ikkje minst historier om korleis han oppdaga kunst, litteratur og Bergen, og etter kvart ga frå seg odelen til familiegarden. Her er refleksjonar rundt det meste, men kanskje spesielt rundt kva som gjer deg til den du der og kva ansvar ein har til seg sjølv og andre.

Boka er rett og slett nydeleg. Og på eit så fantastisk fint (men òg leseleg for bokmålsfolket) nynorsk! Det er så skore inn til beinet, at alt du les opplevast som essensielt. Likevel er det eit så stemningsfullt og naturleg språk. Ganske imponerande å klare begge deler, faktisk. OG! Her er eit absolutt fantastisk fint kapittel om det å oppdage litteraturen for fyrste gong.

Anten du er glad i god litteratur, er oppvaksen på landsbygda, bryr deg om kunst, er fan av Tormod Haugland som person eller rett og slett vil ha ei god bok om det å vere menneske – og ikkje minst bli det mennesket ein er – så er dette absolutt eit godt alternativ. (Og shoutout til det flotte omslaget!!)

Forlag: Oktober
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Tilbake til Mandalay» av Rosanna Ley

Boka er sponsa av Bazar forlag

I fjor kom Rosanna Ley med Safranhuset på norsk, og det var ein av dei beste feelgoodromanane eg las i 2016. Den var så utruleg godt skildra, og fekk meg skikkelig gira på etnisk matlaging. I vår kom bok nummer to (på norsk), Tilbake til Mandalay. Endå litt tjukkare, og enda litt betre.

Eva Gatsby restaurerer og sel antikvitetar, og drømmejobben blir endå betre når sjefen hennar ber henne dra til Mandalay og to andre byer i Myanmar/Burma for å møte kontakter og kjøpe nokre gjenstandar. Eva vert ganske så oppspilt, for ho veit at bestefaren budde der i mange år som ung mann. Når han får vite at Eva skal til «gamlelandet», sender han med henne ein skulptur som skal leverast tilbake til kvinna han elska, Maya. Eva finn Maya ganske så enkelt, og møter òg barnebarnet hennar, Ramon. Ho vert dratt inn i ein korrupt del av kunst- og antikvitetsverdenen, der både pengar, rykte og ære står på spel.

Det er ei fantastisk skildring av ei eksotisk, dramatisk, vakker og farleg reise. Måten Ley klarer å skildre omgjevnadane, naturen, maten, kulturen og historia på, er heilt vanvittig. I fare for å høyrast ut som ein klisjé, kjennest det faktisk ut som om du er i Mandalay. Både bakteppet og plottet er kjempefint og truverdig. Det er heile 440 sider, så det kjennest (heldigvis) ut som om boka aldri skal ta slutt.

Det er ei varm og nydelig historie om kulturmøter, familieband, kjærleik, tilgjeving og historie. Eg kan tilrå denne minst like høgt som eg anbefalte Safranhuset i fjor.

Forlag: Bazar
Utgivelsesår: 2017

Fleire bøker av Rosanna Ley finn du HER.

Sitat

«Håndbok for flyktninger» av Vegard Sæteren

Boka er sponsa av Flamme forlag

Dette er debutboka til Vegard Sæteren, og for ein debut! Det er sjeldan eg har lest ei diktsamling som balanserer så hårfint mellom alvor og vill humor, men det kan sjå ut som om Sæteren berre leikar seg gjennom heile teksten.

Blant anna er her mykje bruk av kjente eventyr, sanger og rim med ein liten (eller stor!) tvist. Her refererast det til norsk folkelig litteratur både opp og i mente. Og det er så utruleg artig! Både eg og Jonas (som las samlinga før meg) lo høgt, og vi kan begge skrive under på at dette er humor. Som diktet om Gubben og gamla og diktet om Tre små kinesere, fantastisk fin gjendikting! Men dei er veldig lange, altfor lange til å gjengi her. Så kva med dette:

dere er sikkert slitne
bare det å
omadressere aviser
vaske ut av huset
ringe strømleverandøren
og pumpe opp gummibåter

dere måtte kanskje leie en oppbevaringsboks til alle tingene?

legge perifere naboer til på facebook og snapchat
love å holde kontakten

Det drypper jo av sarkasme! Dette er det første diktet i del to, «avslapningsøvelser». Altså, sjå kor ærleg bekymringa verker i første linja og så blir det jo berre mindre og mindre seriøst. Som om det å omadressere eit avisabonnement var noko av det verste med å flykte frå krig. Vi klarer å trekke ein parallell her, folkens? Utan at eg skal legge ord i Sæteren sin munn, så kan vi jo reflektere litt over kor overflatisk omsorgen vi har for flyktningar er. Og dette er jo den typen ting vi sjølv må gjere når vi skal flytte, kor sjølvopptatte er det mogleg å bli? Eg kan jo fortsette å vise denne fantastiske demonstrasjonen av kor altfor bra vi nordmenn har det:

en gang
holdt jeg på å bli spist
av en ulv
jeg var ute og løp i skogen
med en
følelse av
at den var rett i nærheten

så forferdelig

det er vondt å leve med

Dette er ei så dagsaktuell diktsamling som ein får. Aktuelt som faen, faktisk. Du kan finne framandfrykt, kritikk av byråkratiet, korte dikt og lange dikt, humor, alvor, og eit ønske om å hjelpe. Her er rett og slett litt for ein kvar smak. Det einaste eg har å utsette på samlinga, er kanskje den raude tråden. Den blir til tider veldig tynn (hehe), sjølv om den innimellom er tjukk som eit rep, spesielt i del åtte, «dikt i jeg-form». Alt i alt er det absolutt eit godt knippe dikt – og ein fantastisk debut – så eg trur eg runder av med «vaskelapp»-diktet:

kanskje dere kan dra tilbake dit dere kom fra?

det er
litt vanskelig

det er
litt vanskelig for oss
også

Forlag: Flamme
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Idioten» av Elif Batuman

Boka er sponsa av Solum Bokvennen

Idioten er ein litt annleis coming of age novel (dannelsesroman, sjølv om det høyrest meir pretensiøst ut på norsk). Det er ein ganske kompleks roman, som har fokus på så utruleg mykje forskjellig; utdanning, vennskap, (ubesvart) kjærleik, det første møtet med moderne teknologi, språk og litteratur, kultur, og så er her bokstavelig talt ei dannelsesreise.

Denne romanen handlar altså om tyrkisk-amerikanske Selin, som går førsteåret på Harvard. Selin er ei ganske så enkel, uskyldig og gjennomsnittleg jente. Likevel har ho ein tendens til å hamne i dei merkelegaste situasjoner. Ho er ikkje spesielt sosialt oppegåande, kan man vel seie. Å vere litt usikker på korleis ein forholder seg til folk ein er litt interessert i, vert ikkje enklare når ho byrjar å maile med medstudenten Ivan. Ivan er ungarsk og utruleg sær, men Selin fell for han – av ein eller annan grunn. Epostane deira vert ei stund det einaste kommunikasjonsmiddelet dei har, og etter kvart blir det rart å møtast i verkelegheita. For Selin blir Ivan eit slags idealmenneske. (Eigentleg er han ein skikkeleg arrogant dritt, synest eg.)

Vi følger Selin frå hausten fyrste semester, til vårsemesteret og så sommaren etter, då Ivan har lokka henne til å undervise i engelsk i ein liten ungarsk landsby. I løpet av desse tolv månadane reflekterer Selin mykje over dei underlege situasjonane ho hamnar i, livet, seg sjølv, språk, kultur, og tja, det meste. Kanskje spesielt det ujamne forholdet mellom henne og Ivan. Her er mange morsomme scener og betrakningar!

Batuman er tydeleg ein forfatter som skriv om det ho kan. Når ho skildrar utsjånaden til Selin, er det vanskeleg å ikkje sjå på forfatterportettet av Batuman på omslaget. Ho har og den tyrkiske bakgrunnen til Selin, og Selin drøymer jo om å bli forfatter – noko det er openbert at Batuman er. For språket er heilt fantastisk godt, sidene vender omtrent seg sjølv. Ho har skapt ein ganske sympatisk og sårbar karakter, som ein gjerne følgjer vidare. Så, kan eg få ein roman med skuleår nummer to??

Forlag: Solum Bokvennen
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Charlotte» av David Foenkinos

Boka er sponsa av Solum Bokvennen

Det einaste forholdet eg har til bøkene til franske Foenkinos, er den korte og supersøte kjærleiksromanen Nathalie. (Nathalie var faktisk ei av mine første omtaler her på bloggen, så eg blir litt nostalgisk og småflau av å sjå den att.) Men den likte eg jo supergodt, så når eg oppdaga Charlotte (skriv han kun bøker med kvinnenamn som tittel?), så vart eg jo freista.

Charlotte er ein biografisk roman, basert på livet til den tysk-jødiske kunstneren Charlotte Salomon, som døydde 26 år gamal. Ho skreiv faktisk ein sjølvbiografi, og herifra har forfattaren henta mykje inspirasjon og kunnskap. Vi er jo i Tyskland på tredve- og førtitalet, så nazismen speler ei stor rolle i boka. I tillegg var jo Charlotte og hennar familie ein del av den kulturelle eliten, og vi veit jo alle kva som etter kvart skjedde med jødiske kunstverk, jødiske artistar, kunstnarar og forfattarar. (Om du ikkje veit det, google litt rundt og førebu deg på eit sjokk. Og sjå filmen The Monuments Men!)

Charlotte får ein dårleg start på livet. På morssida i familien tek folk sjølvmord tilsynelatande heile tida, og når ho er ei lita jente er det mora som tek sitt eige liv. Faren er kirurg, og har ikkje moglegheit til å vere heime med ei lita jente. Han gifter seg med sangerinna Paula, som er ein praktiserande jøde. Sjølv om Charlottes familie til no har vore sekulære jøder, tek dei opp att tradisjonane Paula er så glad i. Men Tyskland endrer seg raskt. Charlotte klarer å bli den eine prosenten jøder som får gå på Kunstakademiet i Berlin, og ho set i gong som måler for alvor. Og så dukker Alfred opp – mannen i hennar liv. Charlottes liv vert meir og meir komplisert, og ho reiser til slutt til Frankrike. Det er ikkje noko hemmelegheit at Charlotte døyr under krigen (bare sjå alderen hennar), men livet hennar under krigsåra er fascinerande og hjerteskjerande.

Språket er noko for seg sjølv! Sjølv om du går djupt inn i kjenslene til folk, er det ein «eg»-forteljar i boka som skriv denne historia. Ganske spesielt, men det fungerer. Setningane kjem ganske oppstykka, og her er omtrent like mange linjer som setningar. I tillegg er boka delt inn i delar, som er delt inn i kapittel. Denne hakkete lesninga kan jo slå to veger, og den skal nok vere med på å gjere tempoet i romanen roleg og sakte. For meg vert det heilt motsett! Det gjer at det blir lyrikk, engasjerande poesi! Eg les fortare og fortare inn i meg – sluker det – og kjem til eit punkt der eg vil rope ut teksten! Og så kjem eit nytt avsnitt, og eg startar sakte igjen. Og slik går tralten. (Forfattaren har i eit kapittel forklart kvifor boka er skriven slik.)

Overraskande nydeleg og lettlest bok, som dei færraste (om nokon) vil angre på at dei tok seg tida til å lese. Enten du er glad i lyrikk, bøker med poetisk språk, historiske romanar, kunst, historie eller berre ei god forteljing, er Charlotte midt i blinken.

Forlag: Solum Bokvennen
Utgivelsesår: 2017

Fleire bøker av David Foenkinos finn du HER.

Sitat

«Vigdis, del for del» av Kaja Schjerven Mollerin

Éin kommentar

Boka er sponsa av Gyldendal Norsk Forlag

Denne boka kom jo på eit perfekt (kommersielt) tidspunkt – rett etter at folk hadde halvvegs gløymd Fri vilje av Helga Hjorth. For debatten er i gang igjen! Men altså, dette er ikkje eit forsvarsskrift i Arv og miljø/Fri vilje-debatten om virkelighetslitteratur, for boka var påbegynt før Arv og miljø kom ut. Likevel er det ikkje til å stikke under ein stol at denne romanen blei ein stor «del» av Vigdis Hjorth sitt forfatterskap og suksess, så denne tematikken både opner og avslutter boka. Og det er voldsomt interessant!

Eg har gått litt fram og tilbake med meg sjølv, er dette eigentleg ein biografi? Her er jo kun samtaler (samt litt fakta fortalt av Schjerven Mollerin før samtalene)? Det er jo ikkje ei kronologisk historie om eit liv eller eit forfattarskap for fem flate ører, heller ikkje saftige avsløringar, hjerteskjerande opplevingar og ville historier. Men jo, eg har konkludert med at det er ein biografi, for du blir såpass godt kjend med mennesket Vigdis Hjorth. Del for del.

Det er samtaler om alt mogleg innan litteratur, politikk og historie. Samtalene er ærlege og autentiske, sjølv om Schjerven Mollerin styrer retninga med jernhand. Her svarer ein på det ein blir spurt om, og seier ein A må ein seie B. Sjølv på papiret kan ein merke at her er to utruleg intelligente kvinner med god kjemi. Ein treng kanskje ikkje berre interessere seg for Hjorth for å ha glede av denne boka, ein bør ha ei viss interesse for politikk, historie og ikkje minst litteratur for å henge med. For her er mange kulturhistoriske referansar, sjølv om det overraskande nok ikkje gjer boka spesielt tung.

Ein lærer Vigdis å kjenne, del for del og hulter til bulter. Ho er absolutt ei skarp og klok dame som har bøttevis med sjølvinnsikt. Her er òg mange parallellar til Woody Allen og hans verk og humor, og mykje av Hjorths eigen humor. Og varme, då. Det er tullete godt skrive, og til saman vert dette ei ganske fantastisk bok.

Og til det alle lurer på: er overgrepshistoria til Bergljot sann?? Eg skal ikkje avsløre svaret, men om du les boka er det kanskje lettare å gjere seg opp ei meining. (Eg har no alltid hatt mi meining om sanninga i desse to «søsterbøkene», men den debatten får eg heller ta i eit eventuelt innlegg om Fri vilje.)

Forlag: Gyldendal Norsk Forlag
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Krater» av Marlen Ferrer

Boka er sponsa av Gyldendal Norsk Forlag

Dette er den andre boka til Marlen Ferrer, den fyrste var De bortkomne. Eg har den og liggande, men har ikkje fått somla meg til å lese den enno. Etter denne opplevinga her, blir det i alle fall ikkje spesielt lenge til eg plukkar den opp. Ferrer skriv drivande godt, sjølv om det av og til går litt fort i svingane og eg skummer. (Unnskyld.)

Bo er ein ganske hard, singel type på rundt førti og bur i Oslo by. Sjølv om livet hans ikkje alltid har vore så lett, går det over til å bli direkte sært. Ein morgen går Bo frå one night standen, Leonora, for å kjøpe kaffi. Kynisk som har er, drar han ikkje tilbake til leiligheta si der denne kvinna fortsatt er og sit i senga hans, men stikk innom Kaffibrenneriet for å drikke kaffi i tillegg. Når han etter ein times tid somlar seg tilbake til blokka si, vert han møtt av politisperrer. For der leiligheta hans var, er no eit krater. Ei bombe har gått av, og snart vert det tydeleg at Bo sin nabo, Aldin, er – var – ein ung, islamsk ekstremist som har sprengt ei bombe. Seier dei, i alle fall. Bo klarer ikkje ta det inn over seg heilt. Aldin?

Resten av boka er absurde, djupt reflekterte, morsomme og politiske avsnitt om korleis Bo takler å bli heimlaus (dårlig med forsikring!), roter seg til å bli mistenkt i etterforskninga (fordi han nekter å innrømme at han faktisk kjende Aldin), ender opp på loftet til ekskona til ein framand ei stund, prøver å få kontakt med Leonora, og ikkje minst korleis tapet av Aldin preger han. Her er rett og slett mange merkelege situasjonar. I tillegg vert barndommen hans rulla opp, og det er ei sterk historie om ein oppvekst der ein kjenner seg uønska.

Ferrer har skrive fram eit komplekst forhold mellom menneske som inneheld både omsorg, kjærleik, lojalitet og frykt. Forholdet mellom Bo og Aldin er utan tvil spesielt, og går på tvers av alder, religion og seksualitet. Imponerande nok klarer Ferrer å skildre dette utan å eksplisitt kalle det som er mellom dei eit homofil forhold, og utan å gjere det til ein big deal – noko det eigentleg er, med tanke på at Aldin er ein ekstrem islamist. Sånn sett er det ei veldig politisk bevisst bok, som berører ein del sårbare tema, spesielt når terroristar vert skildra som menneske. For korleis kan ein elske ein terrorist? Kva skjer med alt det fine ein veit om dette mennesket når dei tar slike val? Forsvinn det? Forsvinn kjærleiken?

Dette er enno ei ganske ujevn, men uomtvistelig sterk, original og relativt ny stemme i norsk litteratur. Eg er glad det enno blir gitt ut såpass ukommersielle titlar i Noreg, for dette er ikkje ei bok «massene» vil sluke. Dei som har interessen, vil oppdage ei til tider fantastisk bok om vennskap, kjærleik og religion.

Forlag: Gyldendal norsk forlag
Utgivelsesår: Krater (2017)

Sitat

«Sweetbitter» av Stephanie Danler

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Denne boka er fabelaktig. Kan eg berre seie det? Kan eg seie ordet «leselykke» uten å virke kjempesarkastisk? For dette er (som dei seier på engelsk) a terrific read. Det er ei berusande bok, verkeleg.

Vin, mat, dop, kjærleik. Og å finne seg sjølv, så klart. Det er dette denne boka handler om. Dette er historia til Tess, som flytter til New York som tjuetoåring og får seg jobb på restaurant. Her lærer ho om smakar, vin, mat, og livet sjølv. Jobben som servitør er hard, på heilt andre måter enn ho hadde venta. Ho forelsker seg raskt i bartenderen Jake, og hamner inn eit ganske utmattande trekantdrama.

Eg sitt igjen med kjensla av å ha lest noko verkeleg strålande. Og eg forstår ikkje korleis ei bok om eit år som servitør kan vere så interessant? Men denne boka vekker appetitten for mat og vin (eg må innrømme eg tok et glas kvitvin eller to medan eg las). Eg trur kanskje dei som faktisk likte Det litterære apotek følte det sånn, at boka gjorde dei svoltne. Ikkje berre på mat og god drikke, men òg på livet og meir bøker. Enkelte bøker får deg jo faktisk til å ville lese meir, får deg til å føle at det aldri blir nok. (Og det blir det jo aldri.)

Boka er absolutt å anbefale, spesielt dersom du er glad i vin og god mat!

Forlag: Oneworld
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Homo deus: En kort historie om i morgen» av Yuval Noah Harari

Boka er sponsa av Bazar forlag

Eg las Sapiens i fjor, og det var verkeleg ei av dei beste sakprosabøkene eg har lest! Derfor var eg kjempegira når oppfølgjaren, Homo deus, kom på norsk. Det går ikkje an å legge skjul på at Harari har ei fantastisk formidlingsevne, for ein sit igjen og føler seg latterlig intelligent. (Og det er jo alltid kjekt å føle seg glup.)

Lat oss starte med tittelen. Homo sapiens betyr jo «det tenkende mennesket», og homo deus betyr «det guddommelige menneske». For er det ikkje mini-gudar vi er på veg til å bli? Med all den kunstige intelligensen, designerbabyer, moderne medisin, medikamenter som kan endre kjenslene våre eller halde oss i live – kanskje for alltid?

Boka handler jo om framtida, så naturleg nok snur Harari seg mot fortida for å sjå trender, sannsyn og kome med kalkulerte spådommer, spekulasjoner og moglege løysingar. Men det er pokker så skummelt, denne gongen. Det er i alle fall lett å seie seg einig i det Harari skriv, og det får deg jo til å tenke på framtida. Kor er vi på veg? Han utfordrer tankane rundt økonomi, ideen om et individ, ulike ideologiar, moderne medisin, og ikkje minst teknologi. Blant anna, det er så utrulig mykje meir han klarer å skvise inn.

Avsnitta her er litt lengre enn i Sapiens, så det tek litt lenger tid å lese boka, for ein må faktisk sette seg ned og ta seg god tid til lesinga. Språket er heller ikkje like leikent og skarpt som det var i forgjengeren, men det er vanskeleg å ha skråblikk og harselere med noko som enno ikkje har hendt. Det er uansett lettlest, interessant og forståeleg. Kos deg!

Forlag: Bazar
Utgivelsesår: 2017

Fleire bøker av Yuval Noah Harari finn du HER.

Sitat

«Evening Primrose» av Kopano Matlwa

Eg har for tida ansvaret for engelsk skjønnlitteratur på jobb, og prøver alltid å finne noko nytt og spennande å putte i hyllene. Eg er ein sucker for flotte omslag (spesielt med blomster), så denne frista litt. Og for ei sterk bok det viste seg å vere!

Dette er ein kort og vond bok om ei ung jente som mister si kristne barnetru, får naiviteten sin utfordra og sitt syn på medmenneskelighet knust. Vi tenkjer kanskje litt for ofte på vårt eige land og korleis vi opplever store mengder innvandring frå kriseramma land, men vi er jo ikkje dei einaste. I Sør-Afrika slit mørke (er det politisk korrekt?) med å gjenoppta kulturen «vi kvite» øydela, asiatar (spesielt kinesarar) innvandrer og ikkje minst menneske frå andre afrikanske land, som er bittelitt mørkare i huda. Og folk er dessverre like trangsynte over heile kloden.

Hovudpersonen, sør-afrikanske Masacheba har drøymd om å bli lege heile livet. Yrket viser seg å vere heilt grusomt: elendige ressursar på eit offentleg sjukehus, rasistiske kolleger og pasienter, pasienter som døyr, eller er utakknemlege og berre suger alt livet ut av henne. Mot si religiøse og litt rasistiske mor si vilje, flytter ho saman med Nyasha, ein politisk kollega frå Zimbabwe. Frustrert over framandfrykta og framandhatet som florerer i landet, restane og konsekvensa av apartheid og ein fæl jobb, starter Masacheba ein underskriftskampanje. Ikkje alle av Masachebas landsmenn set pris på hennar ønske om å inkludere innvandrar, og bestemmer seg for å «korrigere» henne, på den verst tenkelige måten.

Historia er fortalt gjennom notatboka Masacheba bruker til å be til Gud, ein Gud ho får mindre og mindre tiltru til. Kva slags Gud ville la henne oppleve det ho gjorde? Eller lar verda vere slik den er for tida? Korleis kan ein påstå at han elskar alle menneske likt, at han kan tilgi alt? Må ho møte desse onde menneska i himmelen òg, held det ikkje å vite at dei er på same jord som henne?

Dette er som sagt ei sterk bok, med heftige tema, der spesielt framandfrykt (xenofobi) er dratt fram i rampelyset. Eg synest språket er veldig godt, og dagbokforma gjer at det vert personleg, autentisk og djupt rørande. (Boka burde jo faktisk vere truverdig, då forfattaren sjølv er ei ung kvinne, utdanna som lege.)

Forlag: Sceptre
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Et eget rom» og «Jeg nekter å tenke» av Lotta Elstad

Et eget rom er et leseeksemplar frå Norli

Dette er ei kort lita satire om feminisme, byråkrati, Oslo som by og Noreg som land, utdanningssystemet, media, politikk, kunst – ja, det meste får plass i denne flisa av ei bok.

Møt Anna Louisa Germaine. Ei nylig pensjonert, sytti år gamal dame – professor! – som bur i ei leilighet ho kjøpte ved å vaske skitne pengar, lure borettslaget og manipulere sin mannlige venn. Etter ein heller offentlig debatt trakk ho seg tilbake frå rampelyset, og har berre «leika kontor» dei siste ti-femten åra. No er ho endelig pensjonert, og skal nyte livet. Det varer ikkje så lenge, for når ho opner avisa ser ho eit intervju med ein tidlegare kollega, og vert kalla denne kvinnas «horemamma». Ho vert rasande, for folk er verkeleg idiotar. Ho skriv ein kronikk som tilsvar – for hand – og mimrar tilbake til fortida si medan ho skriv.

Anna Louisa er morsom (det burde ho jo vere, dette er trass alt satire), hissig og ikkje minst truverdig som karakter. Ho er ein stereotyp, utan tvil. Skråsikker, pedantisk, meir teoretisk enn praktisk, feministisk, konfliktsky samstundes som ho er lett provosert, småsleip og usikker. (Rett og slett eit ekte menneske?)

Slik som eg skreiv om Nils-Øivind Haagensen sin roman Er hun din? (utan at eg skal samanlikne dei for øvrig) er dette ein typisk norsk samtidsroman, typ poetisk, veldig spesifikt tema, kven-treng-vel-kapittelinndeling-no-tildags?, relativt kort og med eit par djupe tankar. men her er mange djupe tankar. Kanskje på grensa til for mange? Ikkje at norske lesarar er dumme, men dette vert til tider itt for akademisk, smalt, politisk og historisk til at det når ut til absolutt alle. Når eg no skriv om den, går det opp for meg at den først og fremst er morsom. Det er liksom det eg ender opp med uansett.

Jeg nekter å tenke er et forhåndseksemplar frå Flamme forlag

Akkurat som Et eget rom er Jeg nekter å tenke ein intelligent, morosam og feministisk roman om både det generelle og det meir spesifikke. Det er skarp og morsom kritikk mot byråkratiet, politikk, og tek òg opp abort og feminisme. Også her er hovudpersonen ei kvinne med ei litt underlig historie. Men denne gongen er det ei ung kvinne, og sånn sett eit mindre karikert vesen.

Her har Hedda Møller hatt eit forhold til ein mann som ikkje var like interessert som henne. Når ho bestemmer seg for å gå vidare med livet sitt, reiser ho på restplass til Aten. Men flyet må nødlande, og ho ender opp i Sarajevo. Via ein datingapp møter ho Milo, som er altfor interessert i henne. (Er det ikkje typisk at dei vi er interessert i, ikkje liker deg like mykje?) Når ho kjem tilbake til Oslo, oppdager ho at ho er gravid. Ho veit så klart at ho vil ta abort, men med dagens reglar i helsevesenet går det ikkje like kjapt og enkelt som ho forventa – ho vert gitt tre tenkedagar, som i praksis vert seks dagar. Og det å ikkje tenke er ikkje lett!

Tema som ujevne kjærleiksforhold, byråkrati, abort, moderne teknologi og fullstendig galskap gjer boka superaktuell. Sjølv om Hedda hamner i ulykka på fleire måtar, er det ei munter og glad bok, med potensiale til å treffe mange folk og mange ømme punkt. Eg følte meg i alle fall truffen inn i mellom. Og forresten, så burde alle som likte Senteret av Victoria Durnak lese denne (og vice versa), for den svarte humoren rundt eit uønska barn er til stede i begge bøkene.

(I begge bøkene blandar ho inn mykje populærkultur [ho gir att nesten heile Mad Men-episodar, referer til andre seriar, apper, artistar og uttrykk som mansplaining].Eg skjøner ikkje heilt når ho er sarkastisk og seriøs, for trur ho faktisk at Sugababes syng «push the bottom»? Det er jo button. Og ho skreiv noko feil på teksten til OutKast òg, men eg gidd ikkje finne det fram att. Er det med vilje??)

Forlag: Flamme
Utgivelsesår: Et eget rom (2016), Jeg nekter å tenke (2017)

Sitat

«Menn forklarer meg ting» av Rebecca Solnit

Éin kommentar

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Etter å ha lest Rose-Marie sitt innlegg om boka, tok eg oppfordringa om at dette var «obligatorisk lesning». Og for eit stort inntrykk denne vesle boka kan gjere! Eller gjer. Det er jo ikkje til å stikke under ein stol at dette er ei feministisk bok med stor F, og det skremmer meg litt at feminisme fortsatt er så utruleg nødvendig i dagens samfunn. Eg er ei kvit, priviligert jente i eit av verdas rikaste land. Og likevel. (Faen kor sint eg blir av å lese denne boka.) Er vi ikkje komen lengre?? Seriøst? Eg er så frustrert, eg veit nesten ikkje om eg kan skrive sakleg om denne boka.

Boka består av ni ulike essay. Dei er litt ulike, og sjølv om alle har same tema (feminisme), vert det til tider litt ujevnt. Essayet om Virginia Woolf følte eg var bittelitt malplassert, og vart litt for akademisk, til dømes. Av og til vart det litt vel mykje oppramsing av fakta, men stort sett er det veldig lettlest (til trass for innhaldet). Eitt av dei er faktisk ganske så poetisk skrive.

Og tittelessayet er jo berre starten på heile greia (bokstavelig talt). Publisert på nettet allereie i 2008, skapte alt oppstyret rundt essayet uttrykket «mansplaining». Det som berre skulle vere eit essay om kor irriterande det er når menn snakker nedlatende til kvinner om ting dei har mindre peiling på enn henne, vart ei samling essay som plutselig handla om voldtektskultur, feminisme og generelle haldningar til kvinner. Det er skremmande og interessant, trist og fantastisk håpefullt.

Visste du at kvart niande sekund blir ei kvinne mishandla, berre i USA? At kvart sjette minutt vert ei voldtekt anmeldt i USA? (Og at berre 20% av voldtekter vert anmeldt, så i realiteten vert ei kvinne voldtatt kvart minutt.) Dersom det ikkje gjer deg sint at vi lev i ein kultur der voldtekt fortsatt blir sett på som enkelthendingar og ikkje eit sosialt problem, så bør du skjerpe deg. Eg trur nesten eg må stoppe her, viss ikkje får eg ikkje sove i natt. Det er nesten for mykje å ta inn over seg, ikkje minst diskutere. Men ja, les boka (du klarer å lese i underkant av 130 sider).

Forlag: Pelikanen
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Homegoing» av Yaa Gyasi

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Dette er ein familiehistorie du aldri har lest maken til! Seriøst, denne boka er heilt spektakulær. Det er kanskje den beste debutboka eg har lest. Om du leiter etter ei god bok, ein historisk roman, noko sterkt, noko om afrikansk-amerikansk historie, eller rett og slett berre #sommerboka, så er romanen til Gyasi eit eksepsjonelt bra valg. (Dersom du les på engelsk, for boka er ikkje omsett til norsk.)

Vi starter på Afrikas gullkyst, i det som no er Ghana. Maame er ei ung Asante-kvinne, slave for Fante-stammen. Som slavejente føder ho ei jente, Effia. Like etter fødselen klarer ho å rømme tilbake til Asante-folket, og får der ei ny datter, Esi. Effia og Esi får ganske ulike skjebner: Effias stemor hater henne og gifter henne bort til ein britisk slavehandlar, medan Esi vert fanga og ender opp med å bli solgt som slave i Amerika.

Effia bur enno i Ghana, og gjennom etterfølgjarane hennar (eit slektsledd om gongen) vert ei historie om eit stadig meir moderne Afrika skildra. Frå britane sin slavehandel (og så klart rivaliserande stammer som solgte kvarandre), til misjonærskular til utvandring. Blanda saman med afrikansk overtru, ein unik kultur og harde liv, vert dette utrulig sterkt. Mindre sterkt er heller ikkje forteljinga om Esi si slekt, som veks opp på plantasjer. Her er heile den amerikanske historia om slaveri, rasisme, forsøket på den amerikanske draumen, som var/er tilnærma umogleg for svarte i sørstatane.

Som nemnd følgjer ein eitt og eitt slektsledd frå både Effia og Esi sine sider. Ein skulle kanskje tru at berre tjue sider til å oppsummere det mest avgjerande i nokon sitt liv ville vore litt knapt, men Gyasi klarer å skape djupt gripande portrett gang på gang. Det er heller ikkje vanskeleg å halde styr på kven som er kven, for Gyasi har tatt seg bryet med å lage eit slektstre og slengt med på forsida. (Takk, gud.)

Og så skildringane av Afrika, då. Det er så bra gjort! Både mentaliteten til stammefolka, religionen, livssynet, miljøet rundt dei, ikkje minst naturen… Det er magisk. Denne boka gjorde eit enormt inntrykk på meg, og eg kan ikkje tenke meg at eg vil gløyme den nokon sinne. Faktisk er eg oppriktig trist for at eg aldri vil kunne lese denne boka for første gong igjen. Eg anbefalar den heilhjarta, og synest at alle burde lese den.

Forlag: Penguin
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Mothering Sunday» av Graham Swift

Éin kommentar

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Denne boka er verkeleg noko spesielt. Swift klarer å mane fram ei heilt unik stemning, og verkeleg-gjere historia. Det er noko eksepsjonelt atmosfærisk eg ikkje heilt klarer å setje spissen på. (Boka er utgitt på norsk av Gyldendal som Morsdag, men eg kan jo ikkje garantere at omsettinga har klart å bevare det magiske preget som eg ser.)

I eit intervju på sine eldre dagar tenker forfattaren Jane Fairchild tilbake på ein heilt spesiell dag i livet sitt. Morsdag – «Mothering Sunday» – 30. mars 1924: Jane er hushjelp hos ekteparet Nivens, og får som alle andre fri for å feire mor si med familien sin denne dagen. Men Jane er foreldrelaus, og bruker heller dagen sin i senga hos den rike elskeren sin. (Det er så klart ikkje heile handlinga, men eg har absolutt ikkje tenkt å frarøve nokon den gleda det er å oppdage denne historia sjølv.)

Ikkje la omslaget lure deg til å tru at dette er billig husmorporno (sjølv om det står «a romance» på omslaget). Dette er eit sterkt portrett av ei ung kvinne, av ei gamal kvinne, ei kva som helst slags kvinne. Og så er den jo så klart litt sexy og poetisk inni mellom! Det skulle då berre mangle i ei kjærleikshistorie. Men igjen – dette er ikkje det vi nordmenn kallar ei kjærleikshistorie. Mykje av boka fokuserer på litteratur, på bøkene som inspirerte Jane til å skrive – «boy’s adventure books» – og hennar refleksjonar rundt livet i 1924. (Som forresten er eit flott historisk bakteppe, og gjer boka verdt å lese om du så berre likar serier som Downton Abbey.)

Det er ikkje ei stor historie, men den er fortalt med mange, mange små ord fulle av magi. Eg anbefaler denne boka varmt, og håpar at du tek deg to eller tre timar til å lese denne vesle boka. For meg vart i alle fall dette ei bok eg ikkje vil gløyme med det første.

Forlag: Scribner
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Det litterære apotek» av Nina George

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Eg må innrømme her og no at denne boka skuffa meg. Boka var ikkje dårleg, den berre sleit med å fange meg inn. Eg klarte verkeleg ikkje engasjere meg for fem flate øre. Noko mangla, eller var overdrive. Den kjentest nesten masete ut?!

Boka handler om franskmannen Jean Perdu (for meg høyrest dette ut som eit papegøye- eller undulatnamn), som driv ein flytande bokhandel. Altså ein bokhandel på ein båt. Men det er litt annleis enn ein skulle tru ein bokhandel ville vere; Perdu sel deg nemleg ikkje kva som helst. Han har kalla båten Det litterære apotek, og sel deg kun bøker han trur kan kurere det du måtte ha av hjartesorg, angst eller skam, anten du vil eller ikkje. Så ein dag opnar han rommet, der prikk-prikk-prikk (eller Manon, som dama eigentleg heiter) var siste gong han såg henne, eit rom som har vore sperra av i over to tiår. Og når han opnar den døra, opnar han alle sluser. I ei skuff ligg nemleg eit brev frå denne kvinna som knuste hjartet hans. Som resultat av å lese dette brevet, legg han frå kai med den forfjamsa og deprimert-fordi-han-ikkje-klarer-skrive-bok-nummer-to bestselgerforfattaren Max Jordan ombord.

Boka er ikkje direkte dårleg, men språket er så utruleg klisjéfylt! Handlinga prøver å vere realistisk, men er det ikkje. Nokre delar er litt spennande. Likevel, eg blei ikkje dratt inn. Eg hadde aldri noko behov for «det eine kapittelet til», som ein alltid lengter etter når ein les ei god bok. For meg mangla her eit eller anna, men gudveitkva. Tommel ned, altså.

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Usynlighetens historie» av Martha Batalha

Éin kommentar

Boka er eit leseeksemplar frå Norli

Er du ferdig med alle bøkene til Ferrante, seier du? Vil du ha noko liknande, men veit ikkje kva? Eller synest du kanskje Napolikvartetten var litt for lang og utfyllande? Då har eg faktisk boka for deg! Skrivestilen er ganske lik Ferrante sin, men med meir tempo (og på bokmål, ein gladnyhet for alle som klager over nynorsken til omsettinga) og litt meir varme og humoristisk snert!

Rio de Janeiro, Brasil, i overgangen mellom femti- og sekstitallet: Eurídice er ei ung kone, som meistrar livet som heimeverande litt for godt. Ho trosser den gammaldagse ektemannen og skriv ei oppskriftsbok, starter å sy kjoler til seg og alle nabokvinnene. Når mannen set ned foten og ho gir opp hobbyane sine, dukker den forlengst forsvunne systera Guida opp att. Guida, som stakk av som tenåring med guten Marcos som raskt forsvinn, og deretter måtte oppfostre sonen sin på ein litt ukonvensjonell måte. I tillegg møter vi mange andre karakterer, som alle er noko for seg sjølve, som bokhandlaren Antônio. Og gjerne mora og bestemora, kjapt oppsummert.

Dette er ei veldig, veldig spesiell og fin lita bok. På knappe 250 sider med nesten uanstendig brei marg vert historia lagt fram. Det er ei lågmælt, humoristisk (eg flirte mange gonger undervegs), søt og til tider makaber bok. Eg kan faktisk ikkje skryte nok av språket oversetter Kaja Rindal Bakkejord har skapt her. Omsetjinga verkar heilt saumlaus, og det var absolutt ingenting eg stussa over. Teksten flyt fantastisk lett, er morosam, seriøs, underhaldande, akkurat passe objektiv og passe sarkastisk, poetisk og fargerik! (Og om du har lest De syv søstre av Lucinda Riley, vil du kanskje kjenne igjen miljøet i Rio de Janeiro på første halvdel av 1900-talet.) Boka er heilt perfekt for lesing i sola no i sommar (eller kvar som helst, det er jo heilt opp til deg), men den kan absolutt anbefalast. Perfekt for alle Ferrante-fans!

Forlag: Pax
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Blond» av Joyce Carol Oates

Éin kommentar

Rett før eg tok ferie, kjøpte eg meg med denne boka frå jobb. Den er vilt tjukk, så eg har lest nokre kapittel av gongen denne veka eg har vore i Spania. Og uansett kor mykje eller kva eg har lest i mellomtida, har det vore like enkelt å ta opp at tråden. Det er så fengslande! I tillegg er dette mitt første møte med Oates, men allerede etter ei side eller to skjøna eg at det absolutt ikkje ville bli det siste.

Boka følger Marilyn Monroe frå seksårsalderen og til døden. Frå fattige Norma Jean som har eit narkovrak til mor og veks opp hos bestemora, til fosterheimane, tenåringsekteskapet, modellkarrieren, skuespillerkarrieren, dei berykta ekteskapa, dopet, depresjonene.

Det er så levande skildra, det er som å vere inn i nokon sitt hovud. Oates skreller vekk sexbomba, og lèt oss stå att med ei usikker jente som berre vil bli begjært, så ho dermed kan bli elska. Eit barn prega av ein vanskeleg oppvekst, som må finne sin eigen veg i eit nytt og seksualisert samfunn etter andre verdskrig. (Hollywood på femtitalet, det var verkeleg noko.) Korleis takler ei ung og naiv jente at alle i verden vil ha ein bit av henne? At dei elsker henne, vil ligge med henne, hater henne? Innsikta til Oates er djup som få, og det er verkeleg eit mesterverk av ein ambisiøs roman (på norsk: den er dødsbra og heilt eineståande).

No kan det ikkje presiserast nok at dette ikkje er ein biografi. Det er ein roman basert på mytene rundt (og så klart dei historiske fakta vi har om) Marilyn Monroe. Det meste er (i alle fall i følge en rask kikk på Wikipedia), ganske så korrekt likevel. No kan vi jo aldri vite kva ho tenkte eller sa privat, men veldig mykje vart jo skrive om i pressa medan ho levde og etter at ho døde. Men kanskje treng vi ikkje vite alt? Uansett kva som er heilt sant eller ikkje i romanen, så har det vore ei av dei største leseopplevingane mine i år, kanskje nokon gong. Anbefalast verkeleg, med alle sine 869 sider!

Forlag: Pax
Utgivelsesår: 2011

Sitat

«En del av meg» av Maren Engelschiøn

Viss du er vaksen, har du kanskje ikkje sett denne boka før. Den står nemleg i ungdomsbokhylla hos bokhandlane, fordi Cappelen Damm har sagt det er ein ungdomsroman. Og sjølv om den absolutt passar til ungdom (hovudpersonen er 18 år), så passar den like bra for vaksne.

Ida føler seg eksotisk heime i Noreg. Ho er eit resultat av moras affære med ein lærer på utveksling i USA. Og attpåtil ein lærar som var halvt indianer! Faren er død, men Ida veit at ho har to halvbrødre på den andre sida av Atlanteren. Så då gjer ho det same som mora, reiser til Minnesota for eit sommarkurs på MLU. Når ho kjem dit, byrjar ho leitinga på familien sin. I tillegg utvikler ho eit par vennskap, forelskar seg (ikkje i ein lærar, hehe), prøver seg som journalist (draumen er å kunne leve av å skrive om indianarar) og oppdager at det meste har konsekvenser.

Det eg likte best med boka, var all historia om indianarar som er plotta inn; indianarkrigar, kasinoa, kontrastar mellom rike og fattige indianarar, alkoholproblema, forholdet til kvite og delvis kvite, delvis indianarar. Indianaren Paul gjer eit særleg sterkt inntrykk, han er eit levande eksempel på korleis ein hard oppvekst i reservata er.

Boka er ikkje veldig forutsigbar, her er eit par gode vriar som held historia interessant frå ende til annan. Kulturkrasjet mellom USA og Noreg eksisterer faktisk, og det er ganske fascinerande. Anbefalast!

Forlag: Cappelen Damm
Utgivelsesår: 2016

Sitat

«Myrkongens datter» av Karen Dionne

Éin kommentar

Boka er sponsa av Juritzen forlag

Dette er ein utruleg original thriller. Eg trur eigentleg ikkje eg har lest noko liknande. Då tenker eg spesielt på plottet, for språket er slik det er hos dei fleste spenningsbøker – helt ok, men ikkje noko utprega. (Denne boka blei utgitt tidlegare enn planlagt, kanskje det er derfor korrekturen er litt slapp? Men der omsetjinga sviktar, er det lett å forstå kva originalteksten må ha vore – og den er god.) Språkleg er det beste skildringane av oppveksten til Helena, utan tvil.

Handlinga er lagt til den nordlege midtvesten, Upper Peninsula i Minnesota. Den rå og krevande naturen som dekker mesteparten av området er fantastisk godt skildra og atmosfæra heng igjen i heile boka. (Det er nesten så lufta vert litt fuktig av myr og tåkefull der ein sit og les!) I dette miljøet vaks Helena opp som einebarn. Faren var indianer, og ho kjenner naturen som si eiga bukselomme. Å finne spor, jakte på bjørn, lage medisinar, flå dyr; alt er innanfor hennar komfortsone. Hytta ho vaks opp i var primitiv, utan straum og toalett. Ikkje at Helena tenkte noko over dette før ho vart tolv år gamal og forsto kvifor ho og mora budde åleine med faren: dei var fangane hans. Då ho var fjorten år gamal, vart mora til Helena kidnappa av Jacob Holbrook. Helena ender opp som resultatet av utallige valdtekter.

Historia startar med at Helena, no 27 år gamal, høyrer på radioen at Jacob Holbrook – «Myrkongen» – har drept to vakter og rømt frå fengselet han sona straffa si i. Fengselet er merkeleg nok ikkje langt i frå heimen deira. Panikken jager gjennom henne og ho henter dei to døtrene ho har, livredd for at han skal ta ein av dei eller begge to. Ho forstår at ho må fortelje ektemannen om dette tidlegare livet sitt, men politiet slår henne på målstreken. Ektemannen Stephen tek døtrene til foreldra sine. Helena bestemmer seg for å ta opp jakta på faren, for ho er sikker på at politiet aldri vil klare å spore han opp. For ho er langt i frå redd for faren sin, sånn eigentleg. Faktisk er ho veldig glad i han, synest mest synd på han. I sine eigne auge var han ein god og omsorgsfull far, og ho slit med å sjå han som det monsteret alle – inkludert hennar eiga (og no avdøydde) mor – påstår at han er.

Boka er kjempespennande! Helenas jakt på faren er verkeleg noko nytt. Sjølv om spenninga daler litt når vi høyrer om Helenas oppvekst i «hytta» og det ikkje er «spennande» i tradisjonell forstand, så er likevel barndommen hennar så utruleg spesiell og interessant å lese om. Alle naturopplevingane, indianarkulturen og eit barns syn på hennar psykopat av ein far – det er så drøyt bra. Skildringane er nakne, tidvis brutale, men alltid truverdige.

Midt i blinken for alle fans av Flink pike, Bak lukkede dører og så vidare. Det er berre å byrje å lese!

Forlag: Juritzen
Utgivelsesår: 2017

Sitat

«Den engelske piken» av Katherine Webb

Boka er sponsa av Gyldendal Norsk Forlag

Eg har venta med å lese denne boka til den kom i pocket, for å fullføre samlinga mi. No skulle eg ynskje eg ikkje hadde bygd opp forventingar i eit år, for eg er bittelitt skuffa over denne boka. Eg har absolutt elska dei andre bøkene eg har lest av Katherine Webb, men denne nådde ikkje heilt opp hos meg.

La meg berre byrje med å seie at bakteppet og atmosfæren i denne boka er fantastisk. Det er nok det beste med heile greia, i tillegg til dei sterke kvinnene, då. Ørkenen og femtitallet er verkeleg vidunderleg skildra, og det er som ein film. Likevel manglar det noko, ein slags driv. Eg klarer ikkje engasjere meg heilt i historia, og det irriterte meg litt. Og så er kapitla alt for lange.

Dei sterke kvinnene eg nevnte ovenfor, er Joan og Maude. Mesteparten av handlinga er lagt til Joan si reise til Oman i 1958, då ho som nyutdanna arkeolog reiser dit i håp om å få grave litt rundt og sightsee. Det er dessverre ikkje like lett i eit konservativt muslimsk land, og Joan vert skuffa. Men alt er ikkje forgjeves, for ho får møte Maude Vickery, det store førebilete hennar. Ho har heile livet sett opp til denne eventyrlege føregangskvinna, og klarer med litt om og men å utvikle eit vennskap med den gamle kvinna. Men Maude er ei ganske bitter gamal dame, og har heilt andre planar for den unge venninna si enn Joan forstår.

Det tek litt for lang tid før det faktisk skjer noko dramatisk (bortsett frå det Joan finn ut om forloveden sin, det var ein god – om enn liten – twist!), men som ein enkel historisk roman er boka kjempefin. Den kan minne litt om bøkene til Erica James, der vennskapet mellom unge og eldre er sentralt.

Forlag: Gyldendal Norsk Forlag
Utgivelsesår: 2016

Fleire bøker av Katherine Webb finn du HER.